Święta czerwcowe w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej

Kościół Ewangelicko-Augsburski

Kościół Ewangelicko-Augsburski nie obchodzi Bożego Ciała, natomiast tego samego dnia obchodzi święto Bratniej Pomocy Gustawa Adolfa. Jest to jedno z luterańskich świąt niezwiązane z Chrystusem czy wydarzeniami biblijnymi. Geneza tego święta sięga XVII w. Wówczas to szwedzki król Gustaw Adolf pośpieszył ewangelikom z pomocą w wojnie z obozem katolickim, wywalczając im wolność religijną, choć sam zginął 16 września 1632 r. w bitwie pod Lützen koło Lipska. W dwusetną rocznicę tej bitwy postanowiono na miejscu walki ufundować królowi pomnik. Nazbierano tyle pieniędzy, że jeszcze pewna część pozostała po zapłaceniu wszystkich rachunków związanych z postawieniem pomnika. Wtedy to lipski duchowny ks. prof. Grossman podjął testament króla Gustawa Adolfa, aby wspomóc tymi pieniędzmi ewangelicką diasporę.

W ten sposób powstała Fundacja pod nazwą Związek Gustawa Adolfa, który obecnie w Lipsku funkcjonuje pod nazwą Dzieło Gustawa Adolfa (Gustav-Adolf-Werk), a w Polsce – Bratnia Pomoc imienia Gustawa Adolfa. BPGA działa według regulaminu, który jest włączony do Zasadniczego Prawa Wewnętrznego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Kieruje nią Zarząd wybierany przez Zebranie Delegatów wybieranych przez wszystkie parafie Kościoła. Co roku w okresie od Wielkanocy do Zielonych Świąt z inicjatywy BPGA we wszystkich parafiach zbierane są ofiary na jej rzecz. Na wniosek Zarządu zebrane środki są rozdzielane pomiędzy parafie, które złożyły wcześniej wnioski o subwencje na cele budowlane i remontowe.

Po wojnie trzydziestoletniej nastąpił okres prześladowań ewangelików w majestacie prawa na ziemiach, które przypadły Habsburgom (np. Czechy, Morawy, Śląsk). Na Śląsku Cieszyńskim po 1654 r. odebrano ewangelikom wszystkie kościoły. Zmuszeni oni byli spotykać się w tzw. leśnych kościołach – na leśnych polanach, ukrytych wysoko w górach. Pomimo prześladowań ewangelicyzm w Europie Środkowej przetrwał, także dzięki odwadze takich ludzi, jak Ślązacy uczęszczający do leśnych kościołów. Dlatego też, dla upamiętnienia tych trudnych chwil, w święto Bratniej Pomocy odbywa się uroczyste nabożeństwo w leśnym kościele przy Kamieniu na stokach Równicy w Ustroniu. Nabożeństwo to co roku rozpoczyna serię nabożeństw w leśnych kościołach.

Kościół Starokatolicki Mariawitów

Czerwiec w liturgii Kościoła Starokatolickiego Mariawitów jest miesiącem poświęconym oddawaniu czci Najsłodszemu Sercu Pana Jezusa. W wielu parafiach codziennie odprawiane są nabożeństwa czerwcowe, podczas których śpiewana jest litania i pieśni do Serca Pana Jezusa oraz odmawiana jest koronka do Miłosierdzia Bożego. Nabożeństwo to odprawiane jest wobec wystawionego Przenajświętszego Sakramentu i może zakończyć się udzieleniem wiernym komunii świętej oraz krótkim rozważaniem.

Mariawici odczytują kult Serca Jezusowego jako ukazanie ludziom miłości Boga, obecnego w Eucharystii. W objawieniach Dzieła Wielkiego Miłosierdzia, które otrzymała św. Maria Franciszka, założycielka mariawityzmu, można odnaleźć takie słowa Pana Jezusa: „adorować będziecie Najsłodsze Serce Moje ukryte w Przenajświętszym Sakramencie”.

W czwartek po uroczystości Trójcy Przenajświętszej w Kościołach tradycji katolickiej obchodzone jest Boże Ciało. Ponieważ liturgia Wielkiego Czwartku obejmuje zadumę nad męką Chrystusa, główne obchody ku czci Eucharystii ustanowione zostały przez Kościół na pierwszy czwartek po zakończeniu paschalnego cyklu świąt.

Cała liturgia tego dnia koncentruje się na znaczeniu Sakramentu Ołtarza w życiu chrześcijan. Między lekcją a ewangelią odmawiana jest sekwencja „Chwal Syjonie Zbawiciela”, po odmówieniu której śpiewany jest hymn „Oto Hostia i Chleb Żywy”, pod koniec którego kapłan udziela w kościele błogosławieństwa Przenajświętszym Sakramentem. Cechą szczególną tego dnia jest eucharystyczna procesja do czterech ołtarzy, które często umieszczone są poza terenem kościelnym. Procesja wychodzi na ulice wsi i miast, aby dać świadectwo wiary i przywiązania do Jezusa eucharystycznego. Jak podaje jedna z pieśni, ułożona na święto Bożego Ciała, Zbawiciel „zagrody nasze widzieć przychodzi i jak się jego dzieciom powodzi”. Te radosne obchody mają na celu nieść błogosławieństwo Przenajświętszym Sakramentem do domów, miejsc pracy, na ulice i inne miejsca. Ołtarze są barwnie przyozdabiane kwiatami, obrazami o tematyce religijnej, motywami eucharystycznymi oraz brzózkami. Wierni obrywają gałązki brzózek z każdego z ołtarzy, a następnie ustawiają je za krzyżem w swoich domach lub wtykają w ziemię do swoich pól i ogródków jako znak Bożego błogosławieństwa i opieki dla plonów.

Na czele procesji idzie krzyż, latarnie, chorągwie i proporce, dzieci niosące poduszki i trzymające szarfy od chorągwi. Bezpośrednio przed Przenajświętszym Sakramentem, niesionym w monstrancji przez kapłana pod baldachimem, idą ministranci z kadzidłem oraz dziewczynki sypiące kwiatki. Za kapłanem idzie chór i w niektórych parafiach orkiestra dęta, które swoim śpiewem i akompaniamentem przewodniczą oprawie muzycznej uroczystości. Za nimi idą wierni, śpiewając eucharystyczne pieśni.

Przy każdym z ołtarzy śpiewana jest Ewangelia, odpowiednio według Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Najczęściej są to początki poszczególnych Ewangelii, aczkolwiek w niektórych parafiach śpiewane są perykopy związane z sakramentem Eucharystii. Czytanie Ewangelii przy każdym z ołtarzy ma przypominać o głoszeniu Dobrej Nowiny na cztery strony świata, do czego wezwany jest Kościół po Wniebowstąpieniu Pana Jezusa i Zesłaniu Ducha Świętego. Po odśpiewaniu Ewangelii przy każdym z ołtarzy śpiewana jest pieśń eucharystyczna. Na zakończenie procesja okrąża kościół i tuż przed drzwiami świątyni kapłan udziela błogosławieństwa Przenajświętszym Sakramentem na cztery strony świata. Następnie procesja wraca do kościoła i śpiewany jest dziękczynny hymn: „Ciebie Boga chwalimy”.

Przez następne osiem dni trwa oktawa Bożego Ciała, podczas której liturgia koncentruje się na Sakramencie Eucharystii. Codziennie odprawiane są msze święte, podczas których powtarza się śpiew sekwencji i hymnu z czwartkowej uroczystości, i nieszpory, na zakończenie których odbywa się procesja z Przenajświętszym Sakramentem wokół kościoła.

W czwartek na zakończenie oktawy Bożego Ciała w wielu parafiach odprawiany jest tzw. „Ostatni nieszpór”, podczas którego poświęcane są wianuszki uplecione z polnych ziół i kwiatów. Mają one służyć jako lekarstwo w chorobie ludzi i zwierząt oraz zapewnić Boże błogosławieństwo dla tegorocznych upraw.

Warto dodać, że w liturgii mariawickiej każdy czwartek jest dniem wotywnym dla uczczenia tajemnicy ołtarza, dlatego też w wielu parafiach tego dnia odprawiana jest tygodniowa adoracja Przenajświętszego Sakramentu, często rozpoczynająca się od porannej mszy świętej, a kończąca na wieczornych nieszporach.

W piątek po zakończeniu oktawy Bożego Ciała obchodzona jest uroczystość Najsłodszego Serca Jezusowego, od której cały miesiąc czerwiec bierze swoją specyfikę. Jest to święto, które przypomina o miłości Jezusa Chrystusa, z którego boku, przy śmierci, wypłynęła krew i woda, zdrój miłosierdzia Bożego dla świata, symbolizujący dwa sakramenty: chrztu i Eucharystii.

W niedzielę przed uroczystością Narodzenia św. Jana Chrzciciela (24 czerwca) mariawici obchodzą uroczystość Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Jest to święto przypominające mariawitom ich charyzmat, którym obok szerzenia czci Przenajświętszego Sakramentu jest również wzywanie nieustającej pomocy Matki Bożej. Objawienia Dzieła Wielkiego Miłosierdzia wskazują mariawitom, iż: „zostawać będą pod Opieką Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, bo jako są nieustanne wysiłki przeciwko Bogu i Kościołowi, tak jest potrzebna Nieustająca Pomoc Maryi”. Na dziewięć dni przed tą uroczystością odmawiana jest nowenna, która składa się z koronki do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, kilku modlitw i rozważania na każdy dzień nowenny. Uroczystość ta jest również popularnym świętem patronalnym licznych parafii: w Warszawie, Lublinie, Starczy i Zgierzu.

24 czerwca, na pół roku przed Bożym Narodzeniem, obchodzona jest uroczystość narodzenia św. Jana Chrzciciela, poprzednika Pańskiego i proroka. Jest on również patronem mariawickich parafii w Cegłowie, Lesznie i Dobrej pod Łodzią, gdzie odbywają się uroczystości parafialne. Dawniej od tego dnia można była kąpać się w zbiornikach wodnych, uważano bowiem, że uroczystość narodzenia św. Jana Chrzciciela niejako poświęca wodę i czyni ją bezpieczną do kąpieli.

29 czerwca obchodzona jest uroczystość świętych apostołów Piotra i Pawła, która jest również świętem patronalnym dla parafii w Radzyminku i Goździe. Jest to okazja do przypomnienia doniosłości apostolskiego posługiwania, dzięki któremu Ewangelia rozeszła się po całym świecie.

Kościół Prawosławny

Tydzień po święcie Zesłania Świętego Ducha na apostołów Kościół Prawosławny obchodzi niedzielę Wszystkich Świętych, która zawsze wypada tydzień po święcie Pięćdziesiątnicy. Jest to święto ruchome, uzależnione od święta Zmartwychwstania Pańskiego.

Dla większości zachodnich chrześcijan święto Wszystkich Świętych kojarzy się z odwiedzaniem grobów 1 listopada. W prawosławiu dzień ten nie jest poświęcony modlitwie za zmarłych. Oprócz większości sobót w roku liturgicznym, prawosławni posiadają szczególne dni wspominania umarłych, takie jak: mięsopustna sobota rodziców, sobota przed świętem Świętej Trójcy, czy sobota św. Dymitra. W Kościele wschodnim święto Wszystkich Świętych to nie czas zadumy, lecz radosnego świętowania, wychwalania wszystkich tych, którzy poświęcili swoje życie służbie Bogu, stając się dla współczesnych ludzi obrazem do naśladowania w drodze do Królestwa Bożego. Podniosły charakter święta wynika także z faktu, iż tego dnia każdy obchodzi swoje imieniny. Warto wspomnieć, że do IX w. chrześcijański wschód i zachód obchodził święto w jednym wyżej wymienionym terminie. Decyzją papieża Grzegorza IV Kościół zachodni przeniósł obchody święta na dzień 1 listopada.

Nie jest przypadkiem, że po święcie Zesłania Świętego Ducha, w momencie narodzin Kościoła, obchodzona jest pamięć Wszystkich Świętych. Sens obchodzenia święta ukazuje do czego zdolna jest łaska Świętego Ducha, jakie owoce przynosi Jego działalność w Kościele. Historia święta jest bardzo prosta. W czasach prześladowań pierwszych chrześcijan lokalne Kościoły początkowo wychwalały „swoich” męczenników. W III–IV w. powstało święto poświęcone wszystkim męczennikom, które później zostało przekształcone w święto Wszystkich Świętych.

Niedziela Wszystkich Świętych kończy w Kościele Prawosławnym czas triodionu paschalnego. Trodion posiada dwie księgi – postną i paschalną, które regulują nabożeństwa w okresie od przedpościa do niedzieli Wszystkich Świętych. Następnego dnia prawosławni rozpoczynają post apostolski, który zakończy się dniem pamięci św. św. ap. ap. Piotra i Pawła (29 czerwca / 12 lipca).

Zgodnie ze starożytną tradycją Wschodu i Zachodu, pierwsi pomiędzy równymi apostołami – koryfeusze – święci Piotr i Paweł, obchodzą tego samego dnia dzień pamięci. Dodajmy, że jest to data umowna. Tym, co ich łączyło, było to, że oddali w sposób męczeński życie za Chrystusa w Rzymie. Warto zaznaczyć, że są to postacie całkowicie odmienne. Różniło ich niemal wszystko: droga do Chrystusa: Piotr uwierzył niejako od razu, Paweł najpierw gorliwie prześladował chrześcijan. Piotr był rybakiem, zaś Paweł był uczonym w Piśmie, należący do stronnictwa faryzeuszy. Odmienne były ich charaktery: Piotr porywczy, Paweł rozważny. Piotr głosił Ewangelię głównie wśród Żydów, Paweł przemierzył niemal cały ówczesny świat, nawracając pogan. Możemy śmiało określić apostołów: Piotra jako inspirującego laika i pełnego pasji mówcę oraz Pawła – uosobienie duchowej siły i inteligencji, cechy niezbędne przy działalności misyjnej. W uznaniu zasług i apostolskiego trudu w zwiastowaniu dobrej nowiny, a także uniknięcia podziału na stronnictwa i zwolenników jednego bądź drugiego, Kościół postanowił wychwalać apostołów tego samego dnia jako różnorodność w jedności.

Nieco wcześniej, bo 24 czerwca / 7 lipca, pół roku przed świętem Narodzenia Chrystusa, Kościół Prawosławny obchodzi święto narodzin świętego proroka, poprzednika Chrystusa Jana Chrzciciela. (Łk 1,57–66). Warto nadmienić, że Kościół Prawosławny w ciągu roku liturgicznego obchodzi jedynie narodziny: Chrystusa, Bogurodzicy i właśnie Jana Chrzciciela. W pozostałych przypadkach świętuje datę śmierci, niezależnie od jej rodzaju, jako narodziny do życia wiecznego. Głównym zadaniem Jana było przygotowanie narodu wybranego do nadejścia Mesjasza, nawoływanie do pokuty i zmiany stylu życia. Sam Chrystus w Ewangelii wg św. Mateusza (Mt 11,11) nazywa Jana największym wśród proroków. Te przymioty i styl życia wpłynęły na szczególny szacunek, jakim darzony jest św. Jan przez prawosławnych. W pobożnej tradycji ludowej funkcjonuje zwyczaj święcenia tego dnia bukiecików kwiatowych wraz z ziołami.