Memorandum Wschodnie stawia dziś wyzwanie

Delegacja Polskiej Rady Ekumenicznej z przedstawicielami Kościoła Ewangelickiego w Niemczech
(fot. Michał Karski)

W Berlinie odbyła uroczystość z okazji 50. rocznicy ogłoszenia Memorandum Wschodniego przez Kościół Ewangelicki w Niemczech. Referaty wygłosili m.in. minister spraw zagranicznych Niemiec i prezes Polskiej Rady Ekumenicznej.

Memorandum Wschodnie zostało ogłoszone przez Kościół Ewangelicki w Niemczech (EKD) 1 października 1965 r. pt. „Położenie wypędzonych i stosunek narodu niemieckiego do wschodnich sąsiadów. Ewangelickie memorandum”. Wywołało w RFN żywą dyskusję i przyczyniło się do stopniowej zmiany relacji polsko-niemieckich i pojednania. Poprzedziło orędzie polskich biskupów rzymskokatolickich do biskupów niemieckich podpisane 18 listopada 1965 r. w końcowej fazie obrad II Soboru Watykańskiego.

Uroczystość rocznicowa miała miejsce 17 września we Französische Friedrichstadtkirche w Berlinie. Ze strony polskiej wzięli w niej udział prezes Polskiej Rady Ekumenicznej abp Jeremiasz (Kościół Prawosławny), członkowie zarządu: bp Jerzy Samiec (Kościół Ewangelicko-Augsburski), bp Marek Izdebski (Kościół Ewangelicko-Reformowany) i bp Edward Puślecki (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny), a także dyrektor PRE ks. Ireneusz Lukas, bp Marcin Hintz (obaj Kościół Ewangelicko-Augsburski), ks. Jerzy Bajorek (Kościół Polskokatolicki), ks. Michał Dmitruk (Kościół Prawosławny) oraz przedstawiciele mediów. Obecny był również Mikalaj Matrunczyk z Kościoła Prawosławnego na Białorusi, zaangażowany w projekt „Pojednanie w Europie – zadanie Kościołów na Ukrainie, Białorusi, w Polsce i w Niemczech”.

Zgromadzonych przywitał przewodniczący rady EKD bp Heinrich Bedford-Strohm. Zauważył, że Memorandum Wschodnie stawia dziś wyzwanie nie tylko Niemcom, ale całej Europie, która po wojnie i upadku komunizmu uchodziła za pokojowy i bezprzemocowy projekt. – Ten projekt jest obecnie zagrożony, nie tylko przez brak zgody państw europejskich w sprawie dużej liczby uchodźców, ale również przez przemoc i wojnę w niektórych regionach – ubolewał. Podkreślił, że ta sytuacja jest okazją do zaangażowania się Kościołów na rzecz pokoju w ich środowiskach lokalnych.

Minister spraw zagranicznych Niemiec Frank-Walter Steinmeier wygłosił referat na temat „Pojednanie i porozumienie jako zasada działania politycznego”. – Memorandum Wschodnie było punktem zwrotnym między cierpieniem a zaufaniem, między spojrzeniem w dzielącą przeszłość a spojrzeniem we wspólną przyszłość – mówił. Nawiązał też do obecnego kryzysu uchodźczego i zachęcał do wspólnych, europejskich rozwiązań w duchu humanitaryzmu i solidarności. W tym kontekście chwalił postawę Kościołów i obywateli.

Prezes Polskiej Rady Ekumenicznej abp Jeremiasz mówił o pojednaniu w doświadczeniu Kościołów. Przypomniał, że doświadczenia obu wojen światowych były straszną lekcją dla Kościołów, które często zbyt daleko poszły we współpracy z rządzącymi. Te doświadczenia stały się jednak podstawą do samokrytyki, odrodzenia i rozwinięcia ruchu ekumenicznego. – Ruch ten bez wątpienia pokazał wiele duchowej i praktycznej otwartości i wrażliwości. Wyraźnie wzrósł poziom solidarności nie tylko z chrześcijanami w krajach, w których religia jest prześladowana, ale też z ludźmi różnych religii i kultur, którzy cierpią uciskani z przyczyn ekonomicznych, rasowych i politycznych. Solidarność ta dała swój wyraz w akcjach pomocowych i oficjalnych wypowiedziach – mówił prezes PRE. Jego zdaniem dotychczasowe działania Kościołów na polu pojednania dodają otuchy.

Spotkanie we Französische Friedrichstadtkirche zakończył bp Hans-Jürgen Abromeit, który w EKD odpowiada za relacje polsko-niemieckie.

Z okazji 50. rocznicy ogłoszenia Memorandum Wschodniego w marcu w Warszawie odbyła się polsko-niemiecka konferencja naukowa (pisaliśmy o tym tutaj). Właśnie ukazała się książka w materiałami pokonferencyjnymi.

Michał Karski

Teksty wystąpień w języku niemieckim (pliki pdf):

Poniżej fotorelacja z uroczystości (fot. Michał Karski, PRE)