Wyzwania organizacji i nauczania religii

Uczestnicy dyskusji panelowej podczas Forum Katechetycznego (fot. Michał Karski)

W Warszawie odbyło się X Ekumeniczne Forum Katechetyczne na temat „Aktualne wyzwania organizacji i nauczania religii z uwzględnieniem dzieci ze środowisk migracyjnych”. Dyskutowano m.in. na temat planowanych zmian w organizacji nauczania religii w szkole i wprowadzania standardów ochrony małoletnich w instytucjach kościelnych.

Forum Katechetyczne odbyło się 24 maja w gmachu Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie (ChAT). Zorganizowała je Polska Rada Ekumeniczna (PRE), a ChAT objęła nad nim patronat. Zebranych przywitali prezes PRE bp Andrzej Malicki i rektor ChAT abp prof. Jerzy Pańkowski.

Plany ministerstwa edukacji

Pierwszy referat wygłosił Tomasz Głowacki z Departamentu Kształcenia Ogólnego i Transformacji Cyfrowej Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN). Mówił o aktualnych wyzwaniach dotyczących nauczania religii, zmianach w prawodawstwie oraz uczniach ze środowisk migracyjnych. Zwracał uwagę na procesy demograficzne zachodzące w Polsce i starzenie się społeczeństwa. – Będziemy mieli coraz więcej osób, którym trzeba będzie zapewnić opiekę. Lekcje religii są tymi, na których można uwrażliwić uczniów na ten problem – zauważył. Opowiadał o najnowszych zmianach w prawie dotyczących systemu edukacji – obok likwidacji lub ograniczenia prac domowych, zmian w tzw. ramówkach i odchudzenia podstaw programowych, wymienił też te bezpośrednio związane z nauczaniem religii: zaprzestanie wliczania oceny z religii do średniej ocen oraz uelastycznienie w zakresie łączenia uczniów na lekcjach religii w grupy międzyoddziałowe i międzyklasowe. Odnosząc się do kwestii uczniów ze środowisk migracyjnych mówił o następujących rozwiązaniach: wydłużenie bezpłatnej dodatkowej nauki języka polskiego z 24 do 36 miesięcy, możliwość niezdawania języka polskiego na egzaminie ósmoklasisty, wprowadzenie asystenta międzykulturowego oraz przedłużenie istniejących już rozwiązań.

Warianty organizacji nauczania religii

Kolejnym prelegentem był prof. Tadeusz J. Zieliński, teolog protestancki i prawnik, prorektor ChAT. Mówił o perspektywach zmian w statusie prawnym katechezy szkolnej w Polsce. Zwracał uwagę, że zgodnie z art. 53 konstytucji religia może być nauczana w szkole, ale nie musi. Związki wyznaniowe decydują, czy ma mieć charakter konfesyjny, czy bardziej religioznawczy. Ważne są też zapisy konkordatu, zgodnie z którymi szkoły publiczne mają zagwarantować naukę religii. Mimo że jest to umowa dotycząca relacji państwa z Kościołem Rzymskokatolickim, to zgodnie z konstytucyjną zasadą równouprawnienia państwo musi identycznie traktować inne związki wyznaniowe.

Na gruncie tych zapisów prawnych prelegent wykazał trzy możliwe warianty prowadzenia nauki religii: szkolny (realizowany obecnie), szkolno-parafialny i parafialny. Wskazał na niekonstytucyjne elementy w praktyce realizowanego obecnie wariantu: lekcje religii są prowadzone pomiędzy innymi przedmiotami, częsta jest praktyka wymagania deklaracji uczestnictwa w tych lekcjach wszystkich uczniów, ocena umieszczana jest na świadectwie, notowane są nierzadkie przypadki, gdy katecheta jest wychowawcą klasy, prowadzone są rekolekcje w trakcie zajęć szkolnych, na terenie szkoły odbywa się kult religijny. W ramach drugiego możliwego wariantu – szkolno-parafialnego – nauka religii w szkole byłaby zredukowana do jednej godziny tygodniowo, natomiast możliwe by było prowadzenie przy parafii lub zborze dodatkowych godzin finansowanych ze środków publicznych. Ponadto ocena z religii zniknęłaby ze świadectw, lekcje religii prowadzone by były na początku lub na końcu zajęć, a treści nauczania byłyby uzgadniane przez związek wyznaniowy z MEN (obecnie związek wyznaniowy jedynie podaje je do wiadomości ministerstwu). Trzeci wariant – parafialny – zakłada przeniesienie nauczania religii do obiektów kościelnych przy utrzymaniu finansowania ze środków publicznych i dotychczasowej pozycji katechetów. Oceny z lekcji religii nie byłoby na świadectwie szkolnym, można by było jednak wydać dodatkowe świadectwo. – Polecam ten wariant. On już funkcjonuje w Kościołach mniejszościowych. Uważam, że Kościoły powinny się na taki model zgodzić – przekonywał prof. Zieliński.

Wątpliwości i uwagi katechetów

Następnie odbyła się dyskusja panelowa z udziałem obu prelegentów oraz przedstawicieli Kościołów członkowskich Polskiej Rady Ekumenicznej zajmujących się katechezą. Wśród panelistów znaleźli się: kapł. M. Stanisław Bankiewicz (Kościół Starokatolicki Mariawitów), Katarzyna Bator (Kościół Ewangelicko-Metodystyczny), Elżbieta Byrtek (Kościół Ewangelicko-Augsburski), ks. Damian Heratym (Kościół Polskokatolicki), Bogdan Kuźmiuk (Kościół Prawosławny) i Michał Stępień (Kościół Chrześcijan Baptystów). Uczestnicy dyskusji wyrażali swoje wątpliwości i uwagi związane ze zmniejszeniem liczby godzin nauczania religii (kwestia pensum i awansu zawodowego nauczycieli), nauczaniem religii w pozaszkolnych punktach katechetycznych (koszty użytkowania lokali), łączeniem w grupy dzieci w różnym wieku. – Kierownictwo MEN ma pełną informację dotyczącą skutków wprowadzanych zmian – zapewniał Tomasz Głowacki. Prof. Tadeusz J. Zieliński przekonywał, że nadchodzące zmiany nie są efektem fanaberii polityków, ale tendencji społecznych. – W sprawie nauczania religii politycy są nieporadni, trzeba im doradzać. Polska Rada Ekumeniczna powinna wypracować wspólne stanowisko i przedstawić je w MEN, prowadzić w tym zakresie dialog zarówno z rządem, jak i z Kościołem Rzymskokatolickim, oraz być otwarta na różne warianty – skonkludował.

Ochrona małoletnich

Druga część Forum Katechetycznego dotyczyła ochrony małoletnich i planowanych regulacji w tym zakresie. Michał Stępień przedstawił tę problematykę z perspektywy szkoły i Kościoła. Podkreślił, że parafie i zbory jako instytucje, do których uczęszczają małoletni, mają obowiązek wprowadzenia do 15 sierpnia standardów ochrony małoletnich. Będą również zobowiązane do zweryfikowania w krajowym rejestrze sądowym osób, które mają zajmować się dziećmi w ramach prowadzonej działalności. – Weryfikacji będą podlegać duszpasterze, liderzy, nauczyciele, wychowawcy, wolontariusze i inne osoby pracujące z małoletnimi – mówił prelegent. Instytucje będą również musiały przygotować, opublikować i wdrożyć standardy, wyznaczyć osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń zdarzeń zagrażających małoletnim, wypracować sposoby reagowania na nie itp.

Perspektywę prawną dotyczącą ochrony małoletnich przedstawiła Ewa Śliwka, dyrektor kancelarii Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. – Celem wprowadzenia tych standardów jest ochrona małoletnich przed wszystkimi formami krzywdzenia – tłumaczyła. Zwróciła uwagę, że w przypadku stwierdzenia naruszenia standardów lub podejrzenia takiego naruszenia podmiot zarządzający daną placówką ma obowiązek zawiadomić policję lub prokuratora. Mówiła też, że standardy powinny być dostosowane do charakteru placówki i uwzględniać zasady zapewniające bezpieczne relacje, zasady korzystania z internetu, sposoby interweniowania i dokumentowania zdarzeń. – Standardy muszą być zrozumiałe przez osoby małoletnie – podkreśliła.

Michał Karski

Zobacz też: komisja wychowania chrześcijańskiego Polskiej Rady Ekumenicznej