Święta sierpniowe w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej

Strona główna > Materiały > Czytelnia > Święta w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej > Święta sierpniowe w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej
Kościół Ewangelicko-Reformowany

Sierpień – kolejny wakacyjny miesiąc – nie jest bogaty w święta kościelne umieszczone w kalendarzu liturgicznym Kościoła Ewangelicko-Reformowanego.

W ewangelickiej tradycji – jeżeli można mówić o tradycji w ewangelicyzmie – 10. Niedziela po Trójcy Świętej obchodzona jest jako wspomnienie zniszczenia Jerozolimy i Niedziela Izraela. Zostało ono wprowadzone podczas reformy liturgicznej, która miała miejsce ponad 30 lat temu.

Już w 1994 r. Leuenberska Wspólnota Kościołów (obecnie Wspólnota Kościołów Ewangelickich w Europie), której członkiem jest Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP, na IV Zgromadzeniu Ogólnym stwierdziła w studium „Kościół Jezusa Chrystusa. Wkład reformacyjny do dialogu ekumenicznego na temat jedności Kościoła”, że stosunek do Izraela wiąże się dla chrześcijan i Kościołów z kwestią dotykającą fundamentów ich wiary.

Tego więc dnia podczas nabożeństw ewangelicy mają okazję spojrzeć na dziedzictwo narodu wybranego, na to, jaką rolę w dziele zbawienia ma Izrael, oraz na chrześcijański stosunek do tego narodu.
 

Kościół Polskokatolicki

W sierpniu w Kościele Polskokatolickim dalej trwa w okres zwykły – czas głoszenia Słowa Bożego, wspominania cudów zdziałanych przez Jezusa wśród ludu.

6 sierpnia Kościół obchodzi uroczystość Przemienienia Pańskiego, której znaczenie opiera się na ukazaniu przez Jezusa swojego bóstwa trzem apostołom: Piotrowi, Jakubowi i Janowi. Chrystus potwierdza przy tym ponad wszelką wątpliwość, że jest zapowiadanym Mesjaszem, gdyż towarzyszą mu Mojżesz i Eliasz – symbole Prawa i proroctw.

15 sierpnia Kościół obchodzi uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na cześć wzięcia do nieba Matki Bożej z duszą i ciałem po zakończeniu jej ziemskiego życia. Święto to wynika z Tradycji Kościoła, stąd Wniebowzięcie Maryi jest uznawane za prawdę wiary, nie za dogmat. Kościół nie precyzuje poglądu w jaki sposób zakończyło się ziemskie życie Maryi, natomiast uznaje wiarę w przebywanie Matki Bożej w niebie i jej orędownictwo.

22 sierpnia w dzień dawnej oktawy Wniebowzięcia NMP Kościół wspomina NMP Królową. W tradycji katolickiej Maryja uznawana jest za Królową nieba i ziemi.

26 sierpnia Kościół wspomina NMP z Częstochowy. Cześć dla wizerunku Maryi z Jasnej Góry jest bardzo ważna dla tradycji polskiej i wiąże się z patriotyzmem propagowanym przez Kościół Polskokatolicki.

W ciągu miesiąca Kościół wspomina wielu świętych:

  • 2 sierpnia – wspomnienie Matki Bożej Królowej Aniołów
  • 10 sierpnia – święto św. Wawrzyńca, diakona i męczennika
  • 18 sierpnia – wspomnienie św. Heleny, cesarzowej
  • 20 sierpnia – wspomnienie św. Bernarda z Clairvaux, opata i doktora Kościoła
  • 24 sierpnia – święto św. Bartłomieja, apostoła
  • 28 sierpnia – wspomnienie św. Augustyna, biskupa i doktora Kościoła
  • 29 sierpnia – święto Ścięcia św. Jana Chrzciciela

 

Kościół Starokatolicki Mariawitów

Sierpień nazywany jest miesiącem mariawickim, to czas pielgrzymowania, modlitwy i pogłębionej refleksji nad własną historią i duchowością. W tym miesiącu przypadają liczne uroczystości i rocznice związane z dziejami mariawityzmu i historią Polski.

1 sierpnia jest wspomnienie św. Alfonsa Marii Liguori – patrona Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów. Był on gorliwym czcicielem Przenajświętszego Sakramentu i Matki Bożej Nieustającej Pomocy, głosicielem Ewangelii wśród ubogich i opuszczonych. Został wskazany w Objawieniach Dzieła Wielkiego Miłosierdzia jako patron dla kapłanów. Mariawici często odwołują się do jego duchowej spuścizny, wykorzystując m.in. modlitwy autorstwa św. Alfonsa podczas swoich nabożeństw.

2 sierpnia przypada uroczystość Matki Bożej Anielskiej i Objawienia Światu Dzieła Wielkiego Miłosierdzia. 2 sierpnia 1893 r. św. Maria Franciszka Kozłowska otrzymała pierwsze objawienie dotyczące Miłosierdzia Bożego dla świata. W Objawieniach Mateczki można przeczytać m.in. „Jak Święty Franciszek w dzień Przenajświętszej Panny Maryi Anielskiej otrzymał wiel­ką łaskę dla ludzi, tak i tobie w ten dzień oznajmione zostało wielkie Miłosierdzie dla świata, ten dzień ma być początkiem zawiązku Maryawitów”. Franciszkańskie święto Porcjunkuli mariawici uznają jako swoją datę początkową. Tego dnia wierni Kościoła Starokatolickiego Mariawitów pielgrzymują do Płocka, aby w Świątyni Miłosierdzia i Miłości dziękować Bogu za ogrom miłosierdzia okazanego światu i prosić o łaski potrzebne dla siebie i swoich najbliższych. Często odwiedzają także rzymskokatolicki kościół seminaryjny św. Jana Chrzciciela, gdzie św. Maria Franciszka otrzymała pierwsze objawienie. W ten dzień wierni mają zagwarantowane ustawowo prawo do zwolnień od pracy. We wszystkich parafiach odprawiane są uroczyste nabożeństwa: msze święte, adoracje Przenajświętszego Sakramentu i nieszpory.

6 sierpnia obchodzone jest święto Przemienienia Pańskiego, które dla parafii w Wierzbicy koło Radomia i Żarnówce w powiecie węgrowskim jest uroczystością patronalną. Przemienienie Pańskie należy do najważniejszych uroczystości ku czci Chrystusa Pana przeżywanych w ciągu roku liturgicznego. Przypomina ono o biblijnym wydarzeniu, które miało się dokonać na górze Tabor, gdzie Jezus przemienił się na oczach swych uczniów, ukazując im swoją chwałę i bóstwo.

12 sierpnia mariawici wspominają św. Klarę z Asyżu, najbliższą współpracowniczkę św. Franciszka Serafickiego. Jest ona patronką Zgromadzenia Sióstr Mariawitek, dlatego podczas tego dnia mariawici modlą się o nowe powołania zakonne oraz wspominają zmarłe siostry zakonne, które wniosły ogromny wkład w mariawickie dziedzictwo. Warto nadmienić, iż pierwotna nazwa mariawitek brzmiała: Zgromadzenie Sióstr Ubogich Świętej Matki Klary. Życie sióstr oparte było o II regułę św. Franciszka z Asyżu, zwaną także regułą klarysek.

15 sierpnia mariawici z Polski i z zagranicy pielgrzymują do Płocka aby świętować Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny oraz rocznicę poświęcenia Świątyni Miłosierdzia i Miłości. Jest to największy, doroczny zjazd duchownych i wiernych, który gromadzi kilka tysięcy osób w murach płockiego klasztoru. Tego dnia w 1914 r. biskupi mariawiccy uroczyście konsekrowali mariawicką katedrę pod wezwaniem Nieustającej Adoracji Ubłagania. Cztery lata później, podczas mszy świętej w dniu tej uroczystości, Pan Jezus objawił św. Marii Franciszce liczne łaski i odpusty, które udzielił temu miejscu, i nazwał je Świątynią Miłosierdzia i Miłości. W objawieniach Dzieła Wielkiego Miłosierdzia z 15 sierpnia 1918 r. czytamy: „Pan Jezus udzielił zupełnego odpustu i na zawsze odpuszczenia i zapomnienia wszystkich grzechów, win i kary doczesnej. Obiecał wysłuchać wszystkich naszych modlitw i próśb, o ile będą zgodne z wolą Bożą. (…) Powiedział Pan Jezus, że od naszej Świątyni ma się rozpocząć to odbicie nieba na ziemi”. 15 sierpnia odprawiane są w płockiej świątyni uroczyste nabożeństwa poprzedzone całonocną adoracją Przenajświętszego Sakramentu, w ogrodzie klasztornym odbywa się swoisty jarmark, podczas którego można usłyszeć występy orkiestr dętych, chórów oraz dzieci i młodzieży. Ponadto można obejrzeć pamiątki po Mateczce i zabytkowe hafty sióstr zakonnych oraz nabyć mariawickie dewocjonalia.

W niedzielę przypadającą po uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny obchodzona jest uroczystość parafialna w Żeliszewie koło Siedlec.

16 sierpnia w kalendarzu liturgicznym jest wspomnienie św. Rocha Wyznawcy, patrona w czasie zarazy. Tego dnia obchodzona jest uroczystość patronalna w Nowej Sobótce koło Łęczycy.

19 sierpnia 1920 r., podczas najazdu bolszewików na Płock, Mateczka, będąc już bardzo ciężko chorą, całą noc czuwała wraz ze wszystkimi mieszkańcami klasztoru na modlitwie i błagała Pana Jezusa o zmiłowanie. W Dziele Wielkiego Miłosierdzia czytamy, iż ofiarowała swoje życie za „pokój sióstr, klasztoru, miasta i kraju całego” i, jak sama dodała, „Pan Jezus przyjął tę ofiarę”. Mariawici wierzą, że dzięki jej modlitwie i cierpieniu Bóg przyjął tę ofiarę za pokój Ojczyzny. W tych dniach odbywała się na ziemiach polskich Bitwa Warszawska, wskutek której bolszewicy wycofali się z Polski. Wydarzenie to w polskiej historiografii nazywane jest „Cudem nad Wisłą”.

23 sierpnia mariawici obchodzą uroczystość Krwi Przenajdroższej Zbawiciela i kolejną rocznicę śmierci św. Marii Franciszki Kozłowskiej. Jest to święto wprowadzone na pamiątkę przywrócenia w Kościele mariawitów udzielania komunii świętej pod obiema postaciami: chleba i wina, co miało miejsce 23 sierpnia 1922 r., w pierwszą rocznicę śmierci Mateczki. Tego dnia w świątyni w Płocku i wielu parafiach odprawiane są uroczyste nabożeństwa: msze święte, adoracje Przenajświętszego Sakramentu i nieszpory. Szczególnym zwyczajem praktykowanym w tym dniu w niektórych parafiach jest czuwanie modlitewne między 4 a 5 rano, tj. w godzinę zejścia Mateczki, połączone z czytaniem o ostatnich chwilach jej życia i śpiewaniem pieśni ku jej czci. W tę uroczystość używane są szaty koloru czerwonego, oznaczającego Krew Chrystusa oraz duchowe męczeństwo św. Marii Franciszki. Dawniej tego dnia na zakończenie nabożeństwa organizowano procesję z Krwią Przenajdroższą Pana Jezusa umieszczaną w kielichu.

W sobotę po tym święcie obchodzona jest uroczystość parafialna w Kadzidłowej koło Kłodawy.

Następnie obchodzone są mniejsze wspomnienia, znajdujące się w kalendarzu liturgicznym:

  • 24 sierpnia – św. Bartłomieja Apostoła zwanego również Natanaelem.
  • 28 sierpnia – św. Augustyna Biskupa i Doktora Kościoła,
  • 29 sierpnia – ścięcie św. Jana Chrzciciela.

 

Kościół Prawosławny

Prócz dwóch wielkich świąt z liczby dwunastu, sierpień w kalendarzu liturgicznym Kościoła Prawosławnego obfituje w dni pamięci świętych i wydarzeń kościelnych. Wśród nich znajdziemy pamięć: św. Serafina z Sarowa (1 sierpnia), proroka Eliasza i męczennika mnicha Atanazego z Brześcia, wielkiego obrońcę wiary prawosławnej (2 sierpnia), św. Marii Magdaleny, będącej patronką głównej świątyni Kościoła Prawosławnego w Polsce (4 sierpnia), sprawiedliwej Anny, matki Bogurodzicy (7 sierpnia), św. wielkiego męczennika i uzdrowiciela Pantelejmona (9 sierpnia), święto Supraskiej Ikony Bogurodzicy, ikony szczególnie szanowanej w monasterze w Supraślu nieopodal Białegostoku, procesji Krzyża Pańskiego (14 sierpnia), cudownego wizerunku Chrystusa (29 sierpnia).

W jednym z letnich, wakacyjnych miesięcy, jakim jest sierpień, wierni Kościoła Prawosławnego oddają się wysiłkowi duchowemu i fizycznemu, którego zadaniem jest przygotowanie do święta Zaśnięcia Bogurodzicy (15/28 sierpnia). Okres ten nosi nazwę postu przed świętem Zaśnięcia i trwa od 1/14 do 15/28 sierpnia. Post ten jest jednym czterech wielodniowych postów w Kościele Prawosławnym. W trakcie jego trwania zabronione jest spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nabiału i jaj. Ryba dozwolona jest tylko w święto Przemienienia Pańskiego. Chociaż informacje o poście pojawiają się już w połowie V w., ostatecznie post przed świętem Zaśnięcia Bogurodzicy, jako obowiązujący w całym Kościele, ustanowiono w 1166 r. w Konstantynopolu.

W pierwszym dniu tego postu (1/14 sierpnia) Kościół Prawosławny wspomina procesję Krzyża Pańskiego, którą wierni w myśl ludowej tradycji nazywają „pierwszym Spasem” lub „miodowym Spasem” (w tym dniu święci się pierwsze zbiory miodu, zaś słowo Spas tłumaczy się jako Zbawiciel). Tego dnia w Konstantynopolu wynoszono relikwię Krzyża Pańskiego celem uświęcenia i ochrony stolicy Cesarstwa Bizantyńskiego przed rozpowszechniającymi się w tym okresie chorobami, zbierającymi śmiertelne żniwo.

Pierwszym z dwóch wspomnianych wyżej wielkich świąt obchodzonych w sierpniu jest Przemienienie Pańskie (6/19 sierpnia). Początki święta sięgają IV w., kiedy to ustanowiono je we wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego. Jego źródłem są ewangeliczne opisy wg św. św. Mateusza, Marka i Łukasza. W ewangelicznym przekazie wydarzenie zostało ukazane jako objawienie przed mającą nastąpić wkrótce męką na krzyżu i śmiercią Chrystusa, skierowane do trzech apostołów: Piotra, Jakuba i Jana. Zgodnie z Ewangelią Chrystus zabiera trzech uczniów na górę (zgodnie z Tradycją Świętą prawosławni przyjmują, że przemienienie miało miejsce na Górze Tabor, choć Ewangelia nie podaje żadnej nazwy), gdzie zobaczyli Go w nieziemskiej chwale, rozmawiającego z Mojżeszem i Eliaszem o mających nastąpić wydarzeniach. Druga osoba Świętej Trójcy daje ujrzeć uczniom boską naturę, by, kiedy ujrzą Go na krzyżu, ich wiara nie zachwiała się.

Ciekawą pozostaje data święta 6/19 sierpnia. Z Ewangelii dowiadujemy się, iż miało ono miejsce niedługo przed ukrzyżowaniem. Zgodnie z powyższym powinno być obchodzone w okresie wielkiego postu. Ojcowie Kościoła, mając na uwadze radość płynącą ze święta Przemienienia Pańskiego, postanowili wydzielić święto z okresu wielkiego postu i przenieść je na czterdzieści dni przed świętem Podwyższenia Krzyża Pańskiego (14/27 września).

W Kościołach prawosławnych basenu Morza Śródziemnego funkcjonuje tego dnia praktyka święcenia winogron, jako zakończenie zbiorów. W Kościołach słowiańskich, m.in. w Polsce, oprócz święcenia winogron, nie tak popularnych w uprawie w tym regionie, istnieje praktyka święcenia owoców, zwłaszcza jabłek i śliwek. Pobożna ludowa tradycja nazywa to święto „drugim Spasem” lub „jabłkowym Spasem”.

W Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym święto Przemienienia Pańskiego w sposób szczególnie uroczysty obchodzone jest w Żeńskim Monasterze św. św. Marty i Marii na św. Górze Grabarce (położonym ok. 10 km od Siemiatycz), gdzie główna świątynia monasteru poświęcona jest temu wydarzeniu. Rokrocznie św. Góra Grabarka gromadzi kilkunastotysięczne rzesze pielgrzymów z Polski i z zagranicy. Na Grabarkę śpieszą pielgrzymi, idąc pieszo, niosąc w rękach krzyże w różnych intencjach. Krzyże te zostawiają wśród innych krzyży dookoła monasterskiej świątyni. Świątecznym uroczystościom na św. Górze Grabarce przewodniczy zwierzchnik Kościoła Prawosławnego w Polsce metropolita Sawa, któremu towarzyszą członkowie Soboru Biskupów.

Ostatnim w roku liturgicznym świętem cerkiewnym w Kościele Prawosławnym z liczby dwunastu jest Zaśnięcie Bogurodzicy, które jest świętem nieruchomym, obchodzonym 15/28 sierpnia. Większość historyków kościelnych uważa, że święto zostało ustanowione za panowania bizantyńskiego cesarza Maurycjusza (VI–VII w.). Najprawdopodobniej do tego czasu Zaśnięcie Bogurodzicy było świętem lokalnym, nieobchodzonym w całym Kościele.

Święto w swej treści mówi o tym, że archanioł Gabriel ukazał się Matce Bożej trzy dni przed jej śmiercią, zapowiadając zbliżające się odejście z tego świata. W tym czasie Bogurodzica żyła w Jerozolimie. Na wieść o śmierci Marii, zgodnie ze Świętą Tradycją, apostołowie w cudowny sposób przybyli do Jerozolimy, co w ikonografii zostało przedstawione w formie siedzących na obłokach uczniów. W Jerozolimie przy łożu Bogurodzicy byli świadkami spotkania jej duszy z Chrystusem otoczonym aniołami. Apostołowie pochowali ciało Matki Bożej w Getsemani, w tym miejscu, w którym spoczęli Joachim i Anna, rodzice Marii, oraz Józef Oblubieniec. W uroczystościach pogrzebowych Matki Bożej uczestniczyli apostołowie, z wyjątkiem apostoła Tomasza, który zwiastował Ewangelię w odległych Indiach. Trzeciego dnia po pogrzebie Tomasz zjawia się w Jerozolimie i pragnie pożegnać matkę Zbawiciela. Po otwarciu grobowca okazało się, że oprócz szat pogrzebowych nie znaleziono ciała Bogurodzicy. Było to potwierdzeniem, że Bogurodzica zmarła śmiercią naturalną, którą Kościół Prawosławny nazywa snem. Następnie została wskrzeszona z martwych i wzięta do nieba. Wieczorem tego samego dnia, podczas posiłku, Matka Boża ukazała się uczniom i powiedziała: „Radujcie się! Jestem z wami na zawsze”. W odpowiedzi apostołowie radośnie zawołali przy łamaniu chleba: „Przenajświętsza Bogurodzico, pomagaj nam!”.

Do osobliwości świątecznych zaliczyć należy wynoszone w przeddzień święta na środek świątyni w trakcie całonocnego czuwania epitafium z wizerunkiem leżącej w grobie Bogurodzicy. W słowiańskiej tradycji przyjął się zwyczaj odprawiania w wigilię święta, w samym dniu święta lub trzeciego dnia po święcie nabożeństwa pogrzebu Bogurodzicy. W związku z tym, że święto Zaśnięcia Bogurodzicy zbiega się ze żniwami, w dniu święta w cerkwiach święci się bukiety z kłosów zbóż, ziół i kwiatów, które mają chronić przed czarami i działaniami złych mocy. Funkcjonuje tradycja, że pobożni rolnicy zaczynają obsiewać pola od ziaren poświęconych w dniu święta. Wspomniane wyżej bukieciki są chronione w domach przez wiernych do przyszłorocznego święta.

W tym miejscu warto zaakcentować różnice w rozumieniu święta Zaśnięcia Bogurodzicy w tradycji prawosławnej i rzymskokatolickiej. Prawosławne święto Zaśnięcia Bogurodzicy i rzymskokatolickie Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, choć mówią o tym samym wydarzeniu, opisują je w zupełnie inny sposób. Zgodnie z dogmatem Niepokalanego Poczęcia, Matka Boża została wyjęta spod skutków grzechu pierworodnego. Z logiki tego dogmatu wynika też fakt, że orzeczenie dogmatyczne o jej Wniebowzięciu, wyprowadzające Wniebowzięcie z Niepokalanego Poczęcia, nie wspomina o śmierci Marii, o której mówią natomiast wszyscy Ojcowie Kościoła. W teologii prawosławnej Wniebowzięcie Marii wypływa z faktu, że jest matką Jezusa (Życia), który po jej śmierci zabiera ją do nieba. Śmierć Chrystusa była dobrowolna, natomiast śmierć jego matki była zgodna z ogólnym prawem natury. Z tego powodu w prawosławne święto Zaśnięcia Matki Bożej obchodzi się śmierć i pogrzeb Theotokos – Bogurodzicy, po czym dopiero wysławia się jej wskrzeszenie i wzięcie na niebo. Dogmatyka rzymskokatolicka zdaje się nie rozstrzygać, czy Wniebowzięcie wydarzyło się po śmierci Matki Bożej czy z pominięciem umierania. Natomiast prawosławie jasno wskazuje, że najpierw Bogurodzica umarła (zasnęła), została wskrzeszona z martwych, po czym została wzięta do nieba.

W tekście wykorzystano fragment publikacji ks. Henryka Paprockiego: „Dogmat Niepokalanego Poczęcia – prawosławny punkt widzenia”