Dokument Luterańsko-Reformowany

Jedność Ducha w spójni pokoju
Odezwa na 400-lecie Ugody Sandomierskiej

Warszawa, 14 kwietnia 1970 r.

Dzieje Reformacji w Polsce obfitowały w wiele godnych pamięci wydarzeń. Jednym z nich był akt Ugody Sandomierskiej, podpisany 14 kwietnia 1570 roku, kiedy przedstawiciele trzech bratnich wyznań, braci czeskich, kalwinów i luteran, podali sobie prawice do zgody, stwierdzając, że nauka zaprzyjaźnionych Kościołów jest zgodna ze Słowem Bożym. Uzgodniono, że w Komunii Świętej, która jest sakramentem jedności chrześcijan, wszystkie wyznania znajdują jedność z Jezusem Chrystusem, Panem Kościoła. Przyrzeczono sobie puścić w niepamięć wszystko, co naruszało i niszczyło przyjętą wtedy jedność wyznawców Jezusa Chrystusa. Nadrzędnym celem Zgody dla wszystkich poczynań  tych trzech wyznań miało być „braterskie zjednoczenie i budowa Kościoła”. Niemal więc od samego początku ujawniły się wśród polskich protestantów dążenia do jedności, zgodnie z myślą najwybitniejszego polskiego reformatora – Jana Łaskiego.

Z perspektywy 400 lat nie widzimy wielkości tego aktu tak wyraźnie, jak by go widzieć należało, a ekumeniczna atmosfera naszych czasów jeszcze bardziej przesłania jego niezwykłość. Należy jednak pamiętać, że stosunki wówczas układały się inaczej niż dzisiaj. Napięcia między wyznaniami były świeże, a więc i ostrzejsze. Zgoda między tymi trzema, pokrewnymi zresztą, Kościołami okazała się zdarzeniem wyjątkowym nie tylko w Polsce, lecz i w Europie.

Nie dziwimy się, że nie dała ona natychmiast praktycznych wyników w postaci zjednoczenia. Patrzymy z uznaniem na tych, którzy podjęli trud kontynuowania tego dzieła i wznawiania go w ciągu czterech wieków. Fakt nieustannego powracania do myśli o jedności Kościołów dowodzi, że idea ta, choć trudna do zrealizowania, jest zdrowa i stale aktualna.

Gdy więc nadszedł dzień 400-lecia pamiętnego aktu, te same Kościoły, Ewangelicko-Augsburski i Ewangelicko-Reformowany w Polsce, odnawiają dotychczasową więź i przyrzekają sobie wzajemnie braterstwo i zgodę, zachowując jedność w duchu wspólnego Pana, Jezusa Chrystusa.

Apelujemy, by w roku jubileuszowym wszystkie parafie obu Kościołów uroczyście uczciły pamiętną rocznicę przez wspólne nabożeństwa, ewangelizację, wieczory zborowe z referatami i dyskusjami na temat przeszłości, teraźniejszości i przyszłości polskiego protestantyzmu. Oba Kościoły pragną służyć wzajemnie swym wiernym tymi dobrami, które posiadają:

• Słowem Bożym przez wspólnotę kazalnicy,
• Sakramentami przez wspólnotę chrzcielnicy i Stołu Pańskiego.

We wszystkich zaś dziedzinach, jak na przykład w pracy Synodów, we wspólnym kształceniu duchownych, w programach nauczania religii i w wychowywaniu dzieci, we współpracy wydawnictw, w działalności społeczno-charytatywnej będą dążyły do zbliżenia, którego celem jest jedność Kościoła Chrystusowego w widzialnych kształtach. Pragniemy traktować możliwość braterskiej współpracy jak najrzetelniej i dbać o jej pogłębienie, nawiązując w ten sposób do dzieła rozpoczętego przed czterema wiekami i dając wyraz naszej gotowości do jego rozwijania.

Dziś żyjemy i pracujemy w zupełnie odmiennych warunkach społeczno-politycznych i w innym układzie wyznaniowym. Na tym tle rysują się przed nami nowe zadania, które – podobnie jak dawniej – wymagają porozumienia i zgodnego współdziałania wszystkich ewangelików. Powinniśmy więc w gorących modlitwach podziękować Bogu za jedność, którą nam dał w osobie Jezusa Chrystusa, za sposobność pełnienia wspólnej służby na rzecz naszych bliźnich, i prosić Go o ducha odnowy.

Kościoły Ewangelicko-Reformowany i Ewangelicko-Augsburski są bezpośrednimi spadkobiercami twórców Ugody Sandomierskiej, ale uważają, że jak Ugoda objęła wszystkie wówczas istniejące na terenie Rzeczypospolitej wyznania protestanckie, tak i dzisiaj duch, z którego ona wyrosła, powinien być natchnieniem do współpracy dla wszystkich współcześnie istniejących w naszym kraju wyznań protestanckich. Pragnęlibyśmy więc, aby Kościoły wyrosłe na gruncie reformacyjnym dały wyraz jedności przez uczczenie rocznicy Ugody i przez nawiązanie ściślejszej współpracy.

Uznajemy, że Ugoda była owocem ducha braterstwa i tęsknoty za jednością Kościoła. Idee te odżyły ze szczególną mocą w ruchu ekumenicznym, który objął wszystkie Kościoły chrześcijańskie na całym świecie. Widomym ich wyrazem w naszym kraju jest Polska Rada Ekumeniczna, której twórców ożywiał duch Ugody Sandomierskiej. Kościoły w niej zrzeszone pragną realizować wolę Chrystusa, wyrażoną w modlitwie arcykapłańskiej, aby wszyscy byli jedno. W tym też duchu zwracamy się do nich z braterskim zaproszeniem do wspólnego przeżywania dni jubileuszowych i dalszego budowania jedności chrześcijańskiej.

W dążeniu do współdziałania chcemy się kierować przede wszystkim troską o to, aby szczere Słowo Boże było na całej naszej ziemi ojczystej głoszone i docierało do wszystkich. Chcemy być posłuszni Panu Kościoła, który wymaga od nas zgody i jednomyślności, aby wiarygodne było nasze świadectwo o tym, że Bóg w Jezusie Chrystusie pojednał świat ze sobą i że nam powierzył służbę pojednania. Tę służbę pragniemy spełniać dla dobra narodu, którego członkami uczynił nas Pan, a owocną pracą zawodową i społeczną dawać świadectwo przywiązania do ziemi ojczystej. Pragniemy, stosownie do naszych duchowych i fizycznych możliwości, przyczynić się do tego, aby Ojczyzna nasza, podobnie jak w wieku złotym, słynęła pośród narodów wolnością, kulturą i wielkością ducha.

Niechaj nam zawsze przyświecają słowa Apostoła: Napominam was tedy (…) abyście postępowali jak przystoi na powołanie wasze, z wszelką pokorą i łagodnością, z cierpliwością, znosząc jedni drugich w miłości, starając się zachować jedność Ducha w spójni pokoju: jedno ciało, jeden Duch, jak też powołani jesteście do jednej nadziei, która należy do powołania waszego; jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest; jeden Bóg i Ojciec wszystkich, który jest ponad wszystkich, przez wszystkich i we wszystkich (Ef 4,1–6).

Prezydium Synodu Ewangelicko-Augsburskiego    
Prezydium Synodu Ewangelicko-Reformowanego