Historia projektu „Pojednanie w Europie”
(fot. mk)
„Stuttgarckie Wyznanie Winy” z października 1945 r. umożliwiło Kościołowi Ewangelickiemu w Niemczech, po latach panowania III Rzeszy, ponowny udział w międzynarodowej wspólnocie ekumenicznej. Pierwsze, znamienne kroki w kierunku pojednania poczyniła oficjalna delegacja Kościoła Ewangelickiego w Niemczech w lutym 1957 r. pod przewodnictwem Martina Niemöllera, udając się z wizytą do wschodniego sąsiada.
Przełom zapoczątkowany przez Memorandum Kościoła Ewangelickiego w Niemczech zatytułowane „Położenie wypędzonych i stosunek narodu niemieckiego do wschodnich sąsiadów” nastąpił w 1965 r. Po Memorandum, znanym jako „Memorandum Wschodnie Kościoła Ewangelickiego w Niemczech”, nastąpiła wymiana listów między polską a niemiecką konferencją biskupów. W obu pismach wyrażono jasną opinię, że przezwyciężenie podziału w Niemczech i w Europie nie nastąpi poprzez forsowanie roszczeń prawnych, lecz tylko w bilateralnym, wewnętrznie akceptowanym procesie zbliżenia i porozumienia. Traktat pomiędzy Polską a Republiką Federalną Niemiec z 1970 r. stworzył ramy dla licznych niemiecko-polskich inicjatyw i kontaktów. Umożliwił ponadto utworzenie na oficjalnej płaszczyźnie kościelnej Komisji Kontaktów między Kościołem Ewangelickim w Niemczech a Polską Radą Ekumeniczną, której pierwsze posiedzenie odbyło się w 1974 r. Polityka odprężenia lat 70. zaowocowała ścisłymi kontaktami polsko-niemieckimi, częstymi spotkaniami i wzajemnymi wizytami oraz programami wymiany, przedsięwzięciami kulturalnymi i pomocą socjalną.
Od wielu lat niemiecko-polskie stosunki stanowią jeden z istotnych czynników polityki europejskiej. Stabilizacja, czy też względnie bezkonfliktowa atmosfera panująca wzdłuż Odry od 1989 r., jest jednym z niezaprzeczalnych wyznaczników ogólnoeuropejskiego porządku.
W październiku 1995 r., z okazji 30. rocznicy powstania Memorandum, Kościoły w Niemczech i w Polsce zadeklarowały podjęcie odpowiedzialności za Europę oraz, uznając się za inspiratora poczynań politycznych, wyraziły swój sprzeciw wobec pozornej unifikacji i burzenia jedności, głosząc posłanie pojednania, czy też „pojednanej różnorodności”. Niemiecka i polska Konferencja Biskupów zaakceptowała w grudniu 1995 r. gospodarcze i polityczne dążenia Europy, zwróciła jednak uwagę na istotę wspólnoty wartości i kultury w ramach jednoczącego się kontynentu. Świadectwo chrześcijańskie musi nabrać realnych kształtów w życiu osobistym oraz rodzinnym, a w konsekwencji oddziaływać na życie społeczne. Szkody powstałe na skutek wieloletniego panowania totalitarnego reżimu można naprawić tylko wtedy, gdy każdy człowiek w głębi własnego serca doświadczy głębokiej przemiany. Stąd też wynika dla Kościołów zadanie utrzymywania pieczy nad różnorodnością Europy oraz wzajemnym respektowaniem historycznych wartości i zdobyczy kulturowych w połączeniu z odpowiedzialną miłością do własnego pochodzenia i wychowania.
Projekt „Pojednanie w Europie – zadanie Kościołów na Ukrainie, Białorusi, w Polsce i w Niemczech” zainicjowany został w 1995 r. przez Niemiecko-Polską Komisję Kontaktów między Polską Radą Ekumeniczną (PRE) a Kościołem Ewangelickim w Niemczech, w „Haus der Stille” w Weitenhagen koło Greiswaldu. Został on następnie zaprezentowany podczas II Europejskiego Zgromadzenia Ekumenicznego w Grazu w 1997 r. Kościoły i Komisja Kontaktów, zajmujące się procesem pojednania od 1974 r., zebrały już na tym polu wiele doświadczeń. Kulturowe, jak i konfesyjne podziały pomiędzy Polską a jej wschodnimi sąsiadami – Ukrainą i Białorusią – były pogłębiane nie tylko na skutek historycznych konfliktów i urazów, ale dodatkowo wzmacniane poprzez narastające kryzysy gospodarcze i społeczne. Ich kolejną przyczyną było rozszerzenie Unii Europejskiej na wschód w maju 2004 r. Kościoły stanęły w obliczu pytania o ich aktualne zadania w tym regionie w dziedzinie pojednania.
Aby odpowiedzialnie wdrażać Projekt, powołano Międzykościelną Grupę Roboczą, w skład której początkowo wchodzili przedstawiciele Kościołów zrzeszonych w PRE i Kościołów ewangelickich w Niemczech. Obecnie w skład Grupy wchodzą przedstawiciele Kościołów ewangelickich, Kościoła prawosławnego, rzymskokatolickiego i greckokatolickiego z czterech krajów: Ukrainy, Białorusi, Niemiec i Polski.
Od rozpoczęcia projektu odbyło się szereg spotkań roboczych i konferencji międzynarodowych.
Zobacz: konferencje międzynarodowe w ramach projektu „Pojednanie w Europie”