Wielkanoc (Pascha) w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej

Wielkanoc – otwarcie grobu w kościele mariawickim

Wielkanoc (Pascha) to najważniejsze albo jedno z najważniejszych świąt dla wszystkich chrześcijan. Przypomina zmartwychwstanie Chrystusa, zwycięstwo nad śmiercią i niesie chrześcijanom nadzieję na ich zmartwychwstanie i życie wieczne. Jak to święto jest obchodzone w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej?

W tym roku Wielkanoc przypada w Kościołach zachodnich 31 marca, zaś w Kościołach wschodnich 5 maja. W obu tych tradycjach Wielkanoc obchodzona jest w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Jednak Kościoły wschodnie używają kalendarza juliańskiego, który jest opóźniony o 13 dni względem kalendarza gregoriańskiego, przyjętego przez Kościoły zachodnie. Z tego względu obie tradycje chrześcijańskie najczęściej obchodzą Wielkanoc w różnych terminach: czasem jest to różnica tygodnia, czasem – jak w tym roku – nawet pięciu. Co jakiś czas Wielkanoc jest obchodzona w tym samym terminie (więcej na ten temat piszemy w artykule z 2017 r. „Kiedy chrześcijanie świętują Wielkanoc?”).

W Kościele Ewangelicko-Augsburskim Wielkanoc jest najradośniejszym świętem w roku kościelnym. Upamiętnia ono zmartwychwstanie Chrystusa, które jest zwycięstwem nad mocą śmierci. Wielkanoc obchodzona jest w ciągu dwóch dni: w niedzielę i poniedziałek. Wczesnym rankiem w Niedzielę Wielkanocną w niektórych parafiach odbywają się nabożeństwa rezurekcyjne. Przed południem odprawiane są nabożeństwa główne ze spowiedzią i komunią świętą. Kolorem liturgicznym jest biel. Ponownie rozbrzmiewają dzwony i radosne „Alleluja”. W Poniedziałek Wielkanocny luteranie ponownie gromadzą się na nabożeństwach i wspominają historię uczniów, którzy wracali z Jerozolimy do Emaus i spotkali zmartwychwstałego Jezusa.

W okresie wielkanocnym oprócz samej Niedzieli i Poniedziałku Wielkanocnego obchodzonych jest sześć niedziel: Quasimodogeniti, zwana też Niedzielą Białą; Misericordias Domini, zwana też Niedzielą Dobrego Pasterza; Jubilate; Cantate; Rogate i Exaudi.

W czwartek po Niedzieli Rogate obchodzone jest Święto Wniebowstąpienia Pańskiego. Jest to jedno z najstarszych i ważniejszych świąt chrześcijańskich. Uroczystość obchodzi się 40 dni po Wielkanocy i 10 dni przed Świętem Zesłania Ducha Świętego. Święto przypomina, że 40 dni po swoim zmartwychwstaniu, Jezus wstąpił do nieba i zasiadł po prawicy Ojca. Wniebowstąpienie Pańskie, które jest ukoronowaniem zmartwychwstania, nawiązuje i zapowiada również obietnice dane przez Pana Jezusa – zesłanie Ducha Świętego i jego powtórne przyjście. Święto Wniebowstąpienia Pańskiego jest dla ewangelików dniem wolnym od pracy. W ten dzień w kościołach odbywają się świąteczne nabożeństwa.

W Kościele Starokatolickim Mariawitów wielkanocne uroczystości stanowią najważniejsze święta roku liturgicznego, do których dostosowany jest cały kalendarz i układ ksiąg liturgicznych. Na pamiątkę Zmartwychwstania Chrystusa każda niedzielna Eucharystia stanowi centrum celebracji liturgicznej całego tygodnia.

W niedzielę rano, przed wschodem słońca, celebrans ubrany w białą kapę przychodzi wraz z ministrantami do grobu Pańskiego, poświęca go i intonuje antyfonę „Chwała Tobie Trójco”. Z kościoła wychodzi procesja z Przenajświętszym Sakramentem, która trzykrotnie go okrąża. Na jej przodzie idzie paschał, krzyż z czerwoną stułą oraz figura Chrystusa Zmartwychwstałego. W czasie procesji kilka osób zostaje w kościele i rozbiera grób Pański tak, aby wierni wracający z procesji nie zastali w świątyni grobu. Po procesji kapłan ukazuje wiernym krzyż z zawieszoną czerwoną stułą i trzykrotnie śpiewa: „Zmartwychwstał Pan z grobu”. Śpiewana jest jutrznia wielkanocna, podczas której czytane są Ewangelie o Zmartwychwstaniu Chrystusa. Następnie odprawiana jest msza święta.

Mariawici obchodzą trzy dni świąt wielkanocnych: niedzielę, poniedziałek i wtorek. W Poniedziałek Wielkanocny wspominają Jezusa idącego do Emaus, którego uczniowie „poznali przy łamaniu chleba”. Ten dzień jest okazją do przypomnienia wiernym o związku Eucharystii ze zmartwychwstaniem Chrystusa. We Wtorek Wielkanocny Kościół przypomina wiernym chrystofanię, czyli ukazywanie się Chrystusa po zmartwychwstaniu swoim uczniom. Przez cały tydzień trwa oktawa Wielkiej Nocy, która kończy się w Niedzielę Przewodnią. Od pierwszej niedzieli po Wielkanocy praktykuje się podczas niedzielnej sumy pokropienie wiernych wodą święconą oraz eucharystyczne procesje wokół kościoła.

W maju Kościół mariawitów sławi Maryję jako panią i królową świata, matkę wszelkiego stworzenia. Codziennie, najczęściej wieczorem, w kościołach i kaplicach oraz przy przydrożnych kapliczkach odprawiane jest nabożeństwo majowe ku czci Najświętszej Maryi Panny. Na trzy dni przed uroczystością Wniebowstąpienia Pańskiego przypadają Dni Krzyżowe. Odmawiana jest wtedy litania do wszystkich świętych, połączona z modlitwami błagalnymi w różnych intencjach.

Okres wielkanocny kończy się uroczystością Wniebowstąpienia Pańskiego, 40 dni po zmartwychwstaniu Chrystusa. Tego dnia po odczytaniu Ewangelii gasi się paschał i wynosi ze świątyni. Zaczyna się czas odmawiania nowenny do Ducha Przenajświętszego. Zwieńczeniem świąt cyklu paschalnego jest Zesłanie Ducha Świętego.

Pascha jest najważniejszym świętem w Kościele Prawosławnym w sensie liturgicznym i soteriologicznym. Teksty liturgiczne nazywają ją świętem świąt i uroczystością nad uroczystościami. Święto Paschy nie jest wyłącznie wspomnieniem wydarzenia z przeszłości, lecz żywym doświadczeniem aktualnie przeżywanej prawdy zmartwychwstałego Chrystusa. To ponadhistoryczne święto przekracza granice czasu i ludzkiego pojmowania. W nim chrześcijanie odnajdują sens i zwieńczenie historii świata i ludzkości oraz pozostają w nadziei własnego zmartwychwstania. Kościół Prawosławny obchodzi święto Zmartwychwstania w pierwszą niedzielę po pełni księżyca, po wiosennym zrównaniu dnia z nocą, zawsze po obchodach Paschy żydowskiej. Data świętowania Paschy przypada między 22 marca a 25 kwietnia według kalendarza juliańskiego.

Nabożeństwo jutrzni paschalnej rozpoczyna się zwyczajowo przed godziną 24:00, w ciszy i mroku kończącej się Świętej i Wielkiej Soboty. Kapłani i wierni wychodzą z cerkwi, procesja zatrzymuje się przed zamkniętymi drzwiami świątyni, które symbolizują grób Chrystusa. Kapłan czyniąc znak krzyża otwiera drzwi, co należy rozumieć jako zniszczenie wrót szeolu i otwarcie bram Królestwa Bożego. Rozpoczyna się jutrznia paschalna. Radosne hymny przeplatają się z podniosłym, paschalnym pozdrowieniem: Christos Woskresie! – Chrystus Zmartwychwstał!; Woistinu Woskresie! – Prawdziwie Zmartwychwstał! W ten sposób prawosławni wierni będą witać się w ciągu najbliższych trzydziestu dziewięciu dni.

W tygodniu Paschy codziennie odprawiane są takie same nabożeństwa, jak w noc paschalną. Oznacza to, że cały tydzień jest jednym i tym samym dniem Zmartwychwstania Pańskiego, dniem wiecznym. W tym czasie w świątyniach cały czas otwarta jest „królewska brama” ikonostasu symbolizująca pusty grób i otwarte bramy Królestwa Bożego.

Po nocnym nabożeństwie paschalnym i odpoczynku prawosławni zasiadają do paschalnego śniadania. Na stole dominują produkty poświęcone w Wielką Sobotę. W przeważającej większości będą to dania zabronione regułą cerkiewną w wielkim poście, np. mięso, ryby, nabiał, jaja, słodkości, czyli pascha serowa i babki. Po ponad czterdziestodniowym poście można zjeść ulubione potrawy.

Blisko czterdziestodniowy okres paschalny posiada charakterystyczne niedziele poświęcone konkretnym świętym bądź wydarzeniom: druga niedziela po Passze nosi nazwę Antypaschy, Niedzieli o św. Tomaszu lub Niedzieli Przewodniej; trzecia poświęcona jest świadkom Zmartwychwstania Chrystusa, czyli niewiastom, które zaniosły wonności do Jego grobu; czwarta mówi o cudzie uzdrowienia paralityka; piąta poświęcona jest Samarytance; szósta wspomina cud uzdrowienia niewidomego od urodzenia.

W środę czwartego tygodnia wielkanocnego Kościół Prawosławny obchodzi święto Połowy Pięćdziesiątnicy, które mówi o Chrystusie jako zmartwychwstałym Bogu i przygotowuje do przyjęcia łaski Świętego Ducha.

Po trzydziestu dziewięciu dniach radosnego wychwalania powstałego z martwych Zbawiciela kończy się okres Paschy. Przebóstwiona zmartwychwstaniem ludzka natura wzniosła się na niebo. Kościół pozostaje w oczekiwaniu na Pocieszyciela. Tego dnia św. liturgia sprawowana jest według takiego samego porządku jak w noc Paschy.

Więcej o obchodzeniu Wielkanocy (Paschy) w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej tutaj

Galeria zdjęć z obchodów Wielkanocy (Paschy)

(fot. Andrzej Lewczak, Valdemar Jundo, V. Chuchmyi, parafie mariawickie w Gniazdowie, Strykowie, Warszawie i Żeliszewie)