Święto Epifanii w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej

Święto Chrztu Pańskiego w Kościele Prawosławnym (fot. ks. Rafał Wareniuk)

6 stycznia chrześcijanie różnych wyznań obchodzą święto Epifanii, czyli Objawienia Pańskiego. Jest ono związane ze wspomnieniem Chrztu Pańskiego, przybycia mędrców ze Wschodu („trzech króli”) i cudu w Kanie Galilejskiej. Pierwotnie świętowano tego dnia również narodziny Chrystusa. Jak święto Epifanii jest obchodzone w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej?

Święto Objawienia Pańskiego to jedno z najstarszych świąt chrześcijańskich, a jego historia sięga czasów starożytnych.

W Kościele Ewangelicko-Augsburskim święto to przypomina o światłości, jaka przyszła na świat w Jezusie Chrystusie dla wszystkich ludzi. Dlatego też w dniu tym wspomina się dzieło misji. W wielu parafiach ewangelickich święto Epifanii to czas wspólnego chwalenia Boga pieśniami bożonarodzeniowymi. Odbywają się koncerty chórów i zespołów, a na nabożeństwach wierni słuchają Ewangelii o Bogu objawionym ludzkości w Jezusie Chrystusie.

Czas epifanijny obejmuje od jednej do sześciu niedziel po Epifanii. W pierwszą z tych niedziel wspominany jest Chrzest Pański, w ostatnią – Przemienienie Pańskie. W dniu święta Chrztu Pańskiego luteranie wspominają chrzest Jezusa w Jordanie dokonany przez Jana Chrzciciela. W okresie reformacji ks. Marcin Luter podejmował próby zmiany nazwy święta Epifanii na święto Chrztu Pańskiego, argumentując, że byłby to powrót do korzeni, jednak ostatecznie nie przebił się ze swoją opinią i pozostano przy dotychczasowej praktyce kościelnej. 2 lutego to Dzień Ofiarowania Pana Jezusa. Pomiędzy czasem epifanijnym a czasem pasyjnym w Kościele ewangelickim przez 17 dni trwa przedpoście. Niedziele przedpostne koncentrują się głównie na tematyce prawdziwego postu oraz na świadkach wiary.

Kościół Polskokatolicki w święto Objawienia Pańskiego wspomina pokłon Mędrców nowonarodzonemu Zbawicielowi. Pokłon ten symbolizuje pokłon całego świata, Mędrcy bowiem w tradycji są przedstawicielami wszystkich ludów ziemi. Liturgia nawiązuje do Objawienia Chrystusa światu, a także pokłonu Mędrców. Poświęca się tego dnia kredę, którą wierni znaczą swoje drzwi, prosząc o błogosławieństwo Chrystusa dla mieszkańców w całym rozpoczynającym się roku. Oprócz kredy poświęca się także kadzidło używane podczas liturgii Kościoła. Wierni tego dnia mogą zabrać nieco kadzidła do domu, aby spalić je w swoim domu. Niektóre parafie organizują lub zachęcają do wzięcia udziału w tzw. „Orszaku Trzech Króli”, czyli radosnym, rodzinnym pochodzie, nawiązującym do tradycji kolędniczej i jasełkowej.

Okres Narodzenia Pańskiego kończy święto Chrztu Pańskiego, przypadające na niedzielę po Objawieniu. Jest to dzień, kiedy w liturgii wspomina się chrzest Jezusa w Jordanie oraz Objawienie Boga w Trójcy przy chrzcie. Po Chrzcie Pańskim rozpoczyna się okres zwykły. Pierwsze tygodnie w liturgii wspominają o początkach działalności Chrystusa, weselu w Kanie Galilejskiej.

Uroczystość Objawienia Pańskiego, zwana w tradycji ludowej świętem Trzech Króli, należy do najważniejszych uroczystości w kalendarzu liturgicznym Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. W mariawickiej interpretacji Bóg nieustannie objawia się człowiekowi, odsłania mu fragment swojej tajemnicy i doprowadza go do poznania swojego bóstwa. W sposób najpełniejszy objawił się światu w swoim Jednorodzonym Synu – Jezusie Chrystusie. Na pamiątkę darów mędrców (króli) po mszy świętej poświęca się kredę, kadzidło i złoto. Dary przyniesione przez mędrców mają swoje znaczenie: złoto jest symbolem władzy królewskiej oraz naszych dobrych uczynków, kadzidło oznacza misję kapłańską Jezusa oraz nasze modlitwy, mirra zapowiada męczeńską śmierć Chrystusa oraz symbolizuje dar naszych czystych serc dla Boga.

Podczas nieszporów uroczystości Epifanii wspomina się nie tylko pokłon mędrców, ale również Chrzest Pana Jezusa w Jordanie oraz przemianę wody w wino w Kanie Galilejskiej. Tego dnia po nabożeństwach w wielu parafiach mariawickich odbywają się koncerty kolęd i pastorałek, jasełka i spotkania świąteczne. Po święcie Epifanii rozpoczyna się okres wizyt duszpasterskich, zwanych kolędami. Liturgiczny okres Bożego Narodzenia trwa 40 dni, od 25 grudnia do 2 lutego – uroczystości Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny i Ofiarowania Pańskiego. Śpiewane są wtedy kolędy, kościoły i domy wiernych przystrojone są szopkami, choinkami i bożonarodzeniowymi dekoracjami, a w parafiach odbywają się jasełka i spotkania świąteczne.

6/19 stycznia, na pamiątkę chrztu Jezusa Chrystusa w rzece Jordan, w Kościele Prawosławnym obchodzone jest święto Chrztu Pańskiego. Święto zwane jest również Epifanią lub Objawieniem Bożym, ponieważ w tym wydarzeniu objawiła się Święta Trójca: Bóg Ojciec (głos z niebios), Bóg Syn – Jezus Chrystus (któremu udzielany był chrzest) i Bóg Święty Duch (pod postacią gołębicy). Chrzest Pański był wyrazem pokory i przykładem do naśladowania Zbawiciela, przy jednoczesnym uświęceniu wody. Podczas chrztu w Jordanie Chrystus wyzwolił ludzkość z niewoli grzechu, co ma wyraz w sakramencie chrztu.

W święto Chrztu Pańskiego dwukrotnie sprawowany jest obrzęd poświęcenia wody (w wigilię i w sam dzień święta), będący jego charakterystyczną cechą. Dokonywane jest ono, o ile pozwalają na to warunki, w rzece, jeziorze lub zbiorniku wodnym. Po odczytaniu fragmentów Pisma Świętego Starego Testamentu, lekcji apostolskiej, Ewangelii, stosownych modlitw i trzykrotnym zanurzeniu krzyża w wodzie, woda mocą Świętego Ducha zostaje poświęcona. Wówczas kapłan kropi nią zebranych, a także przyrodę, co oznacza uświęcenie całego wszechświata i natury. Poświęcona woda przechowywana jest w domach prawosławnych przez cały rok. Poczynając od 19 stycznia prawosławni kapłani odwiedzają domy wiernych w ramach tzw. wizyty duszpasterskiej. W trakcie jej trwania dom błogosławiony jest poświęconą wcześniej wodą oraz wznoszona jest modlitwa w intencji domowników.

Więcej o obchodzeniu święta Epifanii w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej tutaj