Ekumeniczna konferencja o pryncypiach eklezjologicznych

fot. Michał Karski

W Warszawie odbyło się ekumeniczne sympozjum naukowe „Pojednanie jako zadanie Kościołów w Europie. Pryncypia eklezjologiczne w świetle Nowego Testamentu”. O eklezjologii dyskutowano z perspektywy prawosławnej, ewangelickiej, starokatolickiej i rzymskokatolickiej.

Konferencja miała miejsce 13 maja w Centrum Luterańskim w Warszawie. Jej organizatorami byli Komisja Dialogu Polskiej Rady Ekumenicznej, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie oraz Fundacja Konrada Adenauera. Temat sympozjum został zaprezentowany z perspektywy teologii prawosławnej, ewangelickiej, starokatolickiej i rzymskokatolickiej. Każdy z tych czterech referatów został skomentowany w koreferatach wygłoszonych przez przedstawicieli innych wyznań.

Żywe doświadczenie duchowe

Podejście prawosławne przedstawił ks. prof. Dimitrij Juriewicz, prorektor Sankt-Petersburskiej Prawosławnej Akademii Duchownej. – Rosyjscy autorzy prawosławni XVII–XXI w. przy formułowaniu nowotestamentowego nauczania o Kościele stosowali przeważnie podejście dogmatyczne, przy którym teksty biblijne były rozumiane w świetle Tradycji Kościoła jako żywego doświadczenia duchowego i odkrycie eklezjologii dokonywało się z zastosowaniem terminologii niebiblijnej – mówił rosyjski teolog. Dodał, że w pewnych przypadkach dane podejście było uzupełniane historyczną lub filologiczną analizą tekstu Nowego Testamentu. – Z punktu widzenia hermeneutyki prawosławnej taką łączoną metodę można uznać za w pełni uzasadnioną, ponieważ demonstruje ona piękny przykład interpretacji Pisma Świętego w świetle Tradycji kościelnej – skonkludował.

Koreferaty do wystąpienia ks. prof. Juriewicza przygotowali bp dr Edward Puślecki z Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego (tekst w jego zastępstwie odczytał ks. Zbigniew Kamiński), ks. Andrzej Gontarek z Kościoła Polskokatolickiego oraz ks. dr Mateusz Potoczny z Kościoła Rzymskokatolickiego. Ten ostatni zauważył, że szereg kwestii eklezjologicznych wypływających z referatu właściwie nie różni się istotowo od ujęcia rzymskokatolickiego. – Jest jednak jeszcze jedna, która w dalszym ciągu pozostaje otwartym tematem dialogu ekumenicznego we wzajemnych relacjach Kościoła łacińskiego z szeroko pojętym prawosławiem, a także innymi wspólnotami chrześcijańskimi. Chodzi oczywiście o prymat Piotrowy – powiedział rzymskokatolicki teolog.

Kościół narzędziem pojednania

Temat konferencji z perspektywy ewangelickiej omówił bp dr Hans-Jürgen Abromeit z Kościoła Ewangelickiego w Niemczech. Postawił on dwie tezy. Pierwsza: w Nowym Testamencie mowa jest o Kościele jako narzędziu pojednania. Druga: zgodnie z Nowym Testamentem, jedność Kościoła nie jest ugruntowana na ludzkim działaniu, ale w jego ustanowieniu przez Jezusa Chrystusa. – Pojednanie nie znosi różnorodności jednego Kościoła Jezusa Chrystusa. Jest to pogląd nie tylko ewangelicki, ale także dobrze umocowany w Nowym Testamencie. Ekumeniczny model jedności Kościołów w pojednanej różnorodności można dlatego dalej rozwijać. Z perspektywy ewangelickiej dotychczasowe doświadczenia z tym modelem są pozytywne – przekonywał niemiecki duchowny.

Koreferaty do ewangelickiej perspektywy wygłosili dr Wsiewołod Konach z Kościoła Prawosławnego, ks. dr Tomasz Mames z Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, ks. prof. Zygmunt Glaeser z Kościoła Rzymskokatolickiego oraz ks. dr Mateusz Wichary z Kościoła Chrześcijan Baptystów. – W XX w. prawosławna eklezjologia zakwestionowała „chrystomonizm eklezjologiczny” ukazując fundamentalną rolę Ducha Świętego w Kościele – mówił dr Konach. Z kolei ks. dr Mames wskazywał na miłość jako pryncypium eklezjologiczne mariawickiej refleksji teologicznej. – Osobiście głównego akcentu nie kładłbym na kreowaniu nowych modeli jedności i na zastanawianiu się nad tym, który z nich jest ważniejszy, ale na odkrywaniu istniejącej jedności w Chrystusowym Kościele – przekonywał ks. prof. Glaeser. Natomiast ks. dr Wichary podkreślał, że kwestią fundamentalną jest pojednanie z Bogiem.

Kościół oferuje drogę ku zbawieniu

Perspektywę starokatolicką przedstawił w swym referacie ks. prof. Peter-Ben Smit z Uniwersytetu w Utrechcie. – Starokatolicka koncentracja eklezjologiczna stanowi de facto pryncypium, którego korzenie sięgają Nowego Testamentu i pierwotnego Kościoła: skoro zbawienie zachodzi przez wcielenie do Ciała Chrystusa, które istnieje na ziemi w formie Kościoła, to życie Kościoła jest życiem, w którym doświadczyć można zbawienia – powiedział holenderski teolog. Dlatego, jego zdaniem, życie Kościoła ma centralne znaczenie teologiczne, gdyż oferuje drogę ku zbawieniu, które przynosi Chrystus, głowa tego ciała.

Wystąpienie ks. prof. Smita komentowali w swych koreferatach prof. Kalina Wojciechowska z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, ks. dr Andrzej Baczyński z Kościoła Prawosławnego oraz ks. dr Tomasz Trębacz z Kościoła Rzymskokatolickiego. – Skoro Kościół to rzeczywistość dynamiczna (przecież ciało, które jest najlepszą metaforą opisującą Kościół, też ulega zmianom – rośnie, chudnie, tyje, kurczy się), to czy zasadne jest odwzorowywanie w dzisiejszych czasach sytuacji z I w. n.e.? – pytała prof. Wojciechowska. – Kościół jako Ciało Chrystusa wskazuje na więź, jaka istnieje pomiędzy Chrystusem i Kościołem. Jedność pomiędzy Chrystusem i jego Kościołem realizuje się nade wszystko poprzez sakramenty – podkreślał ks. dr Baczyński.

Siedem pryncypiów Kościoła

Rzymskokatolickie podejście do tematu konferencji zaprezentował ks. prof. Krzysztof Bardski z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Na początku swego wystąpienia zwrócił uwagę, że w Nowym Testamencie są cztery ewangelie różniące się między sobą. – Jednak wszystkie współistnieją, mają rację i są Słowem Bożym. Podobnie można spojrzeć na Kościoły i różnorodność konfesyjną – przekonywał. Następnie omówił siedem nowotestamentowych pryncypiów Kościoła: jedności w Chrystusie, apostolskości, pneumatologiczne, sakramentalne, historiozbawcze, powszechności i diakonii. – Podstawą jedności Kościoła jest miłość – podkreślił na koniec.

Do tej perspektywy koreferaty przedstawili ks. Tomasz Pieczko z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego i ks. dr Andrzej Kuźma z Kościoła Prawosławnego. – Przez wieki, w sposób stały, można zaobserwować zarówno w łonie, jak i na marginesie Kościołów oficjalnych, obecność świadków Ewangelii Jezusa Chrystusa. Żywili się oni bezpośrednim kontaktem z Biblią, zawsze gotowi do rewizji ich opinii w świetle tekstu natchnionego – zauważył ks. Pieczko. Zdaniem ks. dr. Kuźmy może być wiele definicji Kościoła, ale ks. prof. Bardski słusznie zaznacza, że Kościół jest przede wszystkim mistycznym Ciałem Chrystusa.

Konferencję podsumował prezes Polskiej Rady Ekumenicznej abp Jeremiasz z Kościoła Prawosławnego. – Dla nas Kościół to żywy organizm, który ma swoje funkcje – powiedział. Podkreślił też, że w przyszłości środowisko ekumeniczne powinno dalej pogłębiać refleksję eklezjologiczną. Zasugerował kolejne tematy: Kościół a język, Kościół jako ciało Chrystusowe, Kościół a świat – rola Kościoła w społeczeństwie, polityce, gospodarce.

Michał Karski

Poniżej fotorelacja z konferencji (fot. Michał Karski)