Pokaż wyszukiwarkę
Wybierz język:

Wielki post (czas pasyjny) w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej

14 lutego 2024

Zasłonięty krzyż w kościele mariawickim w Łanach

Zasłonięty krzyż w kościele mariawickim w Łanach (fot. Felicjan Mateusz Szymkiewicz)

 

Rozpoczyna się jeden z najważniejszych okresów w życiu różnych Kościołów – wielki post, zwany też czasem pasyjnym. Dla chrześcijan jest to czas przygotowania do przeżywania Wielkiego Tygodnia i świąt wielkanocnych, a jednocześnie pokuty, postu, zadumy i refleksji nad własnym życiem. Jak ten okres jest obchodzony w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej?

W 2024 r. wielki post (czas pasyjny) w Kościołach zachodnich rozpoczyna się 14 lutego, zaś w Kościele Prawosławnym 18 marca.

W Kościele Ewangelicko-Augsburskim czas pasyjny to czterdziestodniowy okres przygotowujący do Pamiątki Śmierci Jezusa Chrystusa (Wielki Piątek) oraz świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Rozpoczyna się w Dzień Pokuty i Modlitwy (tzw. Środę Popielcową). Nazwa okresu pochodzi od słowa „pasja” oznaczającego mękę i cierpienie Jezusa Chrystusa. Stąd ten czas roku kościelnego wzywa do zadumy nad tymi wydarzeniami i zachęca do wewnętrznego wyciszenia, duchowej i etycznej refleksji, odsunięcia od siebie absorbujących spraw zewnętrznych. W duchowości i teologii luterańskiej czas pasyjny ma szczególne znaczenie, ponieważ kieruje uwagę Kościoła ku ukrzyżowanemu Zbawicielowi. Tajemnica krzyża i odkupienia, zbawienia człowieka z łaski przez wiarę w ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Chrystusa, stanowi centralny nerw ewangelickiej duchowości, dlatego też tak mocno podkreślany jest czas pasyjny i wyraźnie różni się on w liturgii od pozostałych okresów roku kościelnego.

W antyfonach liturgicznych opuszcza się „Alleluja” i śpiewa się „Amen”. W liturgii wstępnej zamiast „Gloria in excelsis” (Chwała Bogu na wysokościach) śpiewa się stary hymn „Aufer a nobis” (Zgładź, o Panie Boże wszystkie grzechy oraz nieprawości nasze). Kolorem liturgicznym jest fiolet. W Kościele Ewangelicko-Augsburskim nie ma obowiązku zachowywania w czasie pasyjnym postu rozumianego jako wstrzymywanie się od określonych potraw, napojów lub rozrywek. Post ma przede wszystkim wymiar etycznej postawy wobec drugiego człowieka – weryfikacji postaw, naprawy wyrządzonych innym szkód.

W Kościele Polskokatolickim rozpoczynająca okres wielkiego postu Środa Popielcowa jest tradycyjnie dniem postu ścisłego, czyli połączonego postu ilościowego i wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych. W trakcie liturgii poświęcony zostaje popiół, którym posypywane są głowy wiernych na znak pokuty. W liturgii Kościół posługuje się kolorem fioletowym. Podczas wielkopostnych nabożeństw tradycyjnie eksponuje się śpiew ludu, pomija aklamację „Alleluja”, zastępuje ją aklamacją „Chwała Tobie Królu Wieków” lub „Chwała Tobie Słowo Boże”, nie wykonuje się także hymnu anielskiego „Chwała na wysokości”. W trakcie wielkiego postu sprawowane są dwa dodatkowe nabożeństwa, nabożeństwo drogi krzyżowej, a także Gorzkie żale. Odbywają się również rekolekcje wielkopostne.

Wielki post dzieli się na dwie części. Pierwsza skupia się głównie na motywie pokuty, nawrócenia, rachunku sumienia, żalu za grzechy. W 5. niedzielę wielkiego postu rozpoczyna się druga część – czas pasyjny, okres bezpośredniego przygotowania na czas męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Od tego momentu używa się wyłącznie pieśni pasyjnych, mówiących o męce Chrystusa. Ostania niedziela w wielkim poście to Niedziela Palmowa, dzień poświęcony triumfalnemu wjazdowi Jezusa do Jerozolimy.

W Kościele Starokatolickim Mariawitów wielki post, zwany także czasem pasyjnym, jest pokutnym okresem liturgicznym, który rozpoczyna się w Popielec i trwa 40 dni do Wielkiej Soboty. Mimo pokutnego i pasyjnego charakteru, wielki post jest dla mariawitów czasem przygotowania do Wielkanocy. Jest to pełen nadziei na zmartwychwstanie czas refleksji nad kondycją duchową człowieka. Liturgia Środy Popielcowej zwraca uwagę na pokutę i nawrócenie się do Boga. Kapłani posypują głowy wiernych popiołem. Kolorem liturgicznym wielkiego postu jest fiolet. W centralnym punkcie kościołów eksponuje się krucyfiks, pozostawiony do uczczenia. Dekoracje ołtarzy i świątyń są znacznie skromniejsze w porównaniu do innych okresów liturgicznych. Odprawiane są dodatkowe nabożeństwa pasyjne: drogi krzyżowe i Gorzkie żale. Adoracje Przenajświętszego Sakramentu przybierają charakter pokutny, często połączony z rozważaniem męki Pańskiej. Liturgia też ma charakter pokutny, nie odmawia się „Alleluja”, hymnu anielskiego, ani hymnu dziękczynnego – „Ciebie Boga chwalimy”. Zamiast nich śpiewane są suplikacje, improperia, pieśni pasyjne, pokutne i hymn „Przed oczy Twoje”.

Okres wielkiego postu składa się z dwóch części: pokutnej i pasyjnej, która rozpoczyna się w 5. niedzielę wielkiego postu, zwaną niedzielą męki Pańskiej. Od tej niedzieli wszystkie krzyże w kościołach są zasłonięte ciemnym materiałem na znak żałoby. W piątek po tej niedzieli obchodzona jest uroczystość Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny, która koncentruje się na cierpieniu Matki Bożej i Jej duchowym współuczestnictwie w ofierze Chrystusa. W wielkim poście mogą wypaść dwie radosne uroczystości: 19 marca – św. Józefa Oblubieńca i 25 marca – Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie, podczas których nie obowiązuje post. Kościół w okresie wielkiego postu szczególnie zachęca wiernych do praktykowania głównych uczynków dobrych: modlitwy, postu i jałmużny. Dniami postnymi są środy i piątki. Post jest zalecany, ale nie jest obowiązkiem. Nie musi polegać na wstrzymywaniu się od pokarmów mięsnych. Chodzi tu przede wszystkim o zwrócenie uwagi na dobrowolne wyrzeczenie się jakiegoś pokarmu czy innego typu przyjemności. Post ścisły zalecany jest w Środę Popielcową oraz Wielki Piątek.

W Kościele Prawosławnym wielki post nazywany jest „duchową wiosną”. Kościół wzywa wiernych do przyjrzenia się sobie, swym namiętnościom i słabościom. To czas duchowego działania, kiedy poprzez modlitwę, skruchę, dobre uczynki, wstrzemięźliwość od pokarmów (tradycja prawosławna zabrania spożywania produktów pochodzenia zwierzęcego i nabiału; spożywanie ryby dozwolone jest dwa razy w wielkim poście) możliwe jest poskromienie żądz, walka z grzechem, a co za tym idzie powrót do jedności z Bogiem. Wielki post przygotowuje do przeżywania Tygodnia męki Pańskiej i godnego spotkania Zmartwychwstałego Chrystusa. Rozpoczyna się w poniedziałek po niedzieli wybaczenia win i składa się ze św. Czterdziesiątnicy, sześciu niedziel oraz Tygodnia męki Pańskiej.

Od pierwszego dnia wielkiego postu cerkiewne nabożeństwa stają się oszczędne w śpiewie (oprócz sobót i niedziel). W świątyni dominuje półmrok i kolor czarny, częściej czytany jest Psałterz oraz fragmenty Starego Testamentu. Nabożeństwa są dłuższe, obfitują w pokłony. W środy i piątki odprawiana jest św. liturgia uprzednio poświęconych darów, jako pokrzepienie w postnych zmaganiach. We wszystkie soboty wielkiego postu (oprócz Wielkiej Soboty) sprawowana jest św. liturgia św. Jana Chryzostoma, zaś w niedziele św. liturgia św. Bazylego Wielkiego. Kolejne niedziele wielkiego postu to: Tryumf Ortodoksji (lub Niedziela Prawosławia), „oświecającego postu” (św. Grzegorza Palamasa), pokłon św. Krzyżowi (Niedziela Krestopokłonna), św. Jana Klimaka, Marii z Egiptu i Niedziela Palmowa. Ważnym świętem, wypadającym w większości przypadków w okresie wielkiego postu jest Zwiastowanie Bogurodzicy. Święto to w Kościele Prawosławnym należy do grupy dwunastu wielkich świąt i jest obchodzone 25 marca / 7 kwietnia, równo 9 miesięcy przed Narodzeniem Chrystusa.

 

Więcej o obchodzeniu wielkiego postu / czasu pasyjnego w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej tutaj

 

Galeria zdjęć z obchodów wielkiego postu

(fot. Rafał Dmitruk, Tomasz Grześ, Felicjan Mateusz Szymkiewicz, parafie mariawickie w Płocku i Żarnówce)