Boże Narodzenie w Kościołach Polskiej Rady Ekumenicznej

Boże Narodzenie w Kościele Prawosławnym (fot. ks. Rafał Dmitruk, ks. Igor Kutovyi)

Święta Bożego Narodzenia są jednymi z najważniejszych i najradośniejszych świąt dla chrześcijan różnych wyznań. Zajmują znaczące miejsce w życiu religijnym, ale też w kulturze i obyczajach. Jak te święta są obchodzone w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej?

W Boże Narodzenie chrześcijanie wspominają przyjście na świat Zbawiciela – Jezusa Chrystusa. Jest to czas szczególny – zarówno w życiu religijnym, jak i rodzinnym. Odbywają się specjalne nabożeństwa, kultywowane są liczne zwyczaje mocno osadzone w kulturze. W okresie następującym bezpośrednio po Bożym Narodzeniu obchodzone są również inne święta.

Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego zwykle licznie gromadzą się w świątyniach, aby dziękować Bogu za Jego Syna. W Wigilię Bożego Narodzenia, w zależności od regionu, nabożeństwa odbywają się przed lub po kolacji wigilijnej. Odczytywane są fragmenty Pisma Świętego dotyczące narodzin Jezusa i znaczenia tego wydarzenia dla ludzi. W święta Narodzenia Pańskiego kościoły wypełnione są Bożym Słowem, światłem i dźwiękiem kolęd. To okazja do ponownego odkrycia, że Bóg w Jezusie Chrystusie przyszedł na świat, dając ludziom zbawienie oraz nadzieję. W luterańskich domach kolacja wigilijna rozpoczyna się czytaniem fragmentu Ewangelii Łukasza (opowieść o narodzinach Jezusa) i modlitwą. Obecne są także polskie zwyczaje: ubieranie choinki, łamanie się opłatkiem, wolne nakrycie, spożywanie postnych potraw (choć nie ma obowiązku zachowywania postu) i wspólne śpiewanie kolęd.

W drugi dzień świąt obchodzona jest też uroczystość św. Szczepana Męczennika, zaś 28 grudnia Dzień niewinnych dzieci – wspomnienie dzieci, które zginęły w Betlejem z rozkazu króla Heroda. Nabożeństwa i modlitwy odbywają się również 31 grudnia, w ostatni dzień roku, a także 1 stycznia, gdy obchodzone jest Święto nadania Zbawicielowi imienia Jezus.

Dla wiernych Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego święta Bożego Narodzenia to okres radości z powodu „Słowa, które ciałem się stało i zamieszkało wśród nas” (J 1,14). Odbywają się w tym czasie uroczyste nabożeństwa, gromadzące wszystkich wokół Słowa Bożego. W wielu parafiach odbywają się nabożeństwa w Wigilię, o różnej porze, według miejscowego zwyczaju. Główne nabożeństwo świąteczne odbywa się w pierwszy dzień świąt. Metodyści, podobnie jak inni ewangelicy, praktykują polskie zwyczaje wigilijne. Śpiewane są typowe kolędy – nie tylko polskie. Okres Bożego Narodzenia trwa od Wigilii do święta Objawienia Pańskiego. Na pierwszym nabożeństwie w Nowym Roku metodyści odnawiają swoje przymierze z Bogiem.

W Kościele Polskokatolickim święta Bożego Narodzenia to pamiątka przyjęcia ludzkiego ciała przez Syna Bożego. Jest to czas spędzany z rodziną. Kościoły dekorowane są choinkami, urządza się szopki na pamiątkę groty betlejemskiej, w czasie liturgii śpiewane są kolędy. Uroczystość Narodzenia Pańskiego poprzedza Wigilia, która tradycyjnie jest dniem postu. W uroczystość Narodzenia Pańskiego sprawuje się trzy msze święte: o północy (pasterka), o świcie lub w godzinach porannych oraz w południe.

Następnie rozpoczyna się okres Narodzenia Pańskiego, który trwa do niedzieli po 6 stycznia. Dzieli się on na dwie części: Oktawę Narodzenia Pańskiego i drugą część do niedzieli po 6 stycznia. W tym czasie obchodzone są kolejne święta: św. Szczepana, św. Jana apostoła, Świętych Młodzianków, Świętej Rodziny, Świętej Bożej Rodzicielki, upamiętnienie obrzezania Chrystusa, Najświętszego Imienia Jezus. Typowo polskokatolickim świętem jest święto Ubogich Pasterzy, na pamiątkę pierwszych świadków Narodzenia Pana. Zostało ono ustanowione przez Synod Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego i przypada w niedzielę pomiędzy 2 a 5 stycznia bądź 7 stycznia.

W Kościele Starokatolickim Mariawitów między 24 grudnia a 6 stycznia trwa czas Godów Bożonarodzeniowych, czyli 12 świętych dni i nocy, gdy szczególnie akcentuje się rolę przyjścia Chrystusa na świat. Jest to czas wspólnego śpiewania kolęd i pastorałek, a mieszkania wiernych odwiedzają wtedy kolędnicy. W okresie Bożego Narodzenia mariawici szczególnie akcentują przyjście Chrystusa w Eucharystii, które dokonuje się codziennie na ołtarzach całego świata. Przenajświętszy Sakrament jest bowiem przedłużeniem tajemnicy Wcielenia Syna Bożego. Rano w Wigilię Bożego Narodzenia sprawowana jest specjalna msza wigilijna, w której udziela się radość ze zbliżającej się uroczystości. Szczególne znaczenie i bogatą symbolikę ma choinka, której zieleń przypomina o rajskim drzewie życia oraz drzewie poznania dobra i zła. Wieczerza wigilijna ma charakter postny. Rozpoczyna się od modlitwy, podczas której czytany jest fragment Ewangelii o narodzeniu Chrystusa, wierni tradycyjnie dzielą się opłatkiem i składają sobie świąteczne życzenia. W niektórych regionach szczególnie popularną potrawą jest tzw. „zupa mariawicka” – wywar z suszonych owoców z makaronem.

W liturgii mariawickiej święta Bożego Narodzenia trwają przez trzy dni od 25 grudnia do 27 grudnia. W nocy z 24 na 25 grudnia odbywa się jutrznia bożonarodzeniowa i pasterka, w pierwszy dzień świąt odprawiane są uroczyste msze święte i nieszpory. W drugi dzień świąt, we wspomnienie ukamienowania św. Szczepana, w niektórych parafiach istnieje zwyczaj obrzucania się owsem, orzechami lub cukierkami. Trzeciego dnia świąt, 27 grudnia, mariawici wspominają św. Jana Apostoła i Ewangelistę – tego dnia w liturgii poświęca się wino, które wierni kosztują na pamiątkę nieudanej próby otrucia umiłowanego ucznia. 28 grudnia wspomina się Świętych Młodzianków Męczenników, czyli dzieci betlejemskie zabite przed Heroda. Uroczyste nabożeństwa dziękczynne odbywają się też ostatniego dnia roku, 31 grudnia. Mariawici wspominają wtedy również ostateczne wyjście z Kościoła Rzymskokatolickiego. W Nowy Rok przypada uroczystość Obrzezania Pańskiego i Imienia Jezus.

W Kościele Prawosławnym Narodzenie Chrystusa zaliczane jest do grona dwunastu wielkich świąt. Sens święta zawiera się m.in. w wezwaniu ludzkości do powrotu do jedności z Bogiem. Święto poprzedza czterdziestodniowy post, który wieńczy Wigilia, czas oczekiwania na przyjście Boga, surowego postu do zachodu słońca. Wieczerza wigilijna spędzana jest w gronie rodzinnym, ogranicza się do skromnych potraw. Świąteczne nabożeństwa w większości parafii prawosławnych w Polsce odbywają się nocą i składają się z trzech części: wielkiej komplety przeplatanej pieśniami wyrażającymi sens święta z błogosławieństwem chlebów, oleju, wina i pszenicy, jutrzni oraz św. Liturgii. Pierwszego dnia świąt obchodzi się narodzenie Jezusa w Betlejem. Drugiego dnia Kościół Prawosławny wspomina Bogurodzicę, dzięki której Wcielenie Drugiej Osoby Świętej Trójcy stało się faktem. Trzeci dzień święta poświęcony jest pierwszemu męczennikowi, arcydiakonowi Stefanowi.

1/14 stycznia Kościół Prawosławny obchodzi święto Obrzezania Pańskiego i pamięć św. Bazylego Wielkiego. Okres poświąteczny zwany świętymi dniami trwa do wigilii święta Chrztu Pańskiego, tj. 5/18 stycznia. Wówczas prawosławni spędzają wspólnie czas, by weselić się kolędując i wychwalając nowonarodzonego Zbawiciela. Prawosławie posiada bogatą tradycję kolędniczą. Do dzisiaj zachowała się praktyka odwiedzania domów z ręcznie wykonaną, bogato zdobioną kolędniczą gwiazdą, nieodłącznym atrybutem świąt.

Więcej o obchodzeniu Bożego Narodzenia w Kościołach zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej tutaj

Obchody Bożego Narodzenia w różnych Kościołach w obiektywie

(fot. Aldona Karska, PKSM Nowa Sobótka, PKSM Warszawa, ks. Rafał Dmitruk i ks. Igor Kutovyi)