Ekumeniczne życie w Jerozolimie
Bazylika Grobu Pańskiego w Jerozolimie (fot. Michał Karski)
Z Jerozolimy Jezus wysłał apostołów, by byli Jego świadkami aż po krańce ziemi (Dz 1,8). W czasie tej misji spotkali oni ludzi mówiących różnymi językami i reprezentujących różne kultury. Zaczęli więc głosić Ewangelię i świętować Eucharystię w tych językach i w konsekwencji chrześcijańskie życie i liturgia zyskały różnorodne oblicza i środki wyrazu, które wzbogacają i uzupełniają się wzajemnie. Od wczesnych czasów te wszystkie chrześcijańskie tradycje i Kościoły chciały być obecne – razem z miejscowym Kościołem w Jerozolimie – w miejscu, gdzie Kościół się narodził. Chrześcijanie odczuwali potrzebę wspólnoty w modlitwie i służbie na tej ziemi, gdzie historia zbawienia w najściślejszy sposób splotła się z historią ludzkości – wokół tych miejsc, gdzie Jezus żył, sprawował swą służbę i cierpiał – by w ten sposób dotknąć paschalnej tajemnicy Jego śmierci i zmartwychwstania.
W ten sposób Kościół w Jerozolimie został żywym obrazem rozmaitości i bogactwa wielu chrześcijańskich tradycji na Wschodzie i Zachodzie. Każdy gość lub pielgrzym w Jerozolimie jest zaproszony, by odkrywać te różnorodne i bogate tradycje.
Niestety, w ciągu wieków ta piękna rozmaitość – z różnych powodów – stała się również źródłem podziałów. Są one szczególnie bolesne w Jerozolimie – w miejscu, gdzie Jezus modlił się, aby wszyscy byli jedno (J 17,21), gdzie umarł, aby zebrać w jedno rozproszone dzieci Boże (J 11,52) i gdzie po raz pierwszy nastąpiło zesłanie Ducha Świętego.
Należy jednak wyraźnie stwierdzić, że żaden z istniejących podziałów nie ma swych korzeni w Jerozolimie – wszystkie były tam zaniesione przez już podzielone Kościoły. Tak więc prawie wszystkie Kościoły świata ponoszą pewną odpowiedzialność za podziały Kościoła Jerozolimy i dlatego również są wezwane, by pracować dla jego jedności razem z miejscowymi chrześcijanami.
Obecnie w Jerozolimie istnieje trzynaście Kościołów, zachowujących urząd biskupa: Grecki Kościół Prawosławny, Kościół Rzymskokatolicki, Apostolski Kościół Ormiański, Syryjski Kościół Prawosławny, Koptyjski Kościół Prawosławny, Etiopski Kościół Prawosławny, Grecki Melchicki Kościół Katolicki, Maronicki Kościół Katolicki, Kościół Katolicki Obrządku Syryjskiego, Ormiański Kościół Katolicki, Chaldejski Kościół Katolicki, Episkopalny Kościół Ewangelicki i Luterański Kościół Ewangelicki. Obok nich (w Jerozolimie i Ziemi Świętej) funkcjonują jeszcze inne Kościoły i wspólnoty: prezbiteriańskie, baptystyczne, zielonoświątkowe itp.
Wszyscy chrześcijanie razem – w liczbie 150-200 tys. – stanowią w Palestynie i Izraelu ok. 1-2% całkowitej populacji. Większość tych chrześcijan to mówiący po arabsku Palestyńczycy, ale w kilku Kościołach istnieją również grupy wiernych posługujących się językiem hebrajskim, które chcą być żywym świadectwem dla społeczności Izraela. Oprócz tych grup działają również tzw. żydowskie Wspólnoty Mesjańskie, które skupiają ok. 4-5 tys. wierzących.
Dla rozwoju ekumenicznych relacji w Jerozolimie bardzo ważna była pielgrzymka papieża Pawła VI do Ziemi Świętej w styczniu 1964 r. Jego spotkania w Jerozolimie z Ekumenicznym Patriarchą Konstantynopola Athenagorasem i Patriarchą Jerozolimy Benedictosem stały się znakiem nadejścia nowego klimatu w relacjach międzykościelnych.
Kolejny ważny krok uczyniono podczas pierwszej palestyńskiej intifady, pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. Wówczas to, w klimacie niepewności, przemocy, cierpienia i śmierci, zwierzchnicy Kościołów zaczęli się spotykać i zastanawiać, co w ówczesnej sytuacji powinni powiedzieć i uczynić na rzecz trwałego i sprawiedliwego pokoju. Od tej pory każdego roku zwierzchnicy jerozolimskich Kościołów publikują wspólne oświadczenia w czasie Wielkanocy i na Boże Narodzenie, jak również na specjalne okazje.
Dwa wspólne dokumenty zasługują na szczególną uwagę. W listopadzie 1994 r. zwierzchnicy trzynastu Kościołów podpisali memorandum o znaczeniu Jerozolimy dla chrześcijan i o wynikających z tego prawach dla chrześcijańskich wspólnot. Obecnie spotykają się oni regularnie, prawie każdego miesiąca, i we wrześniu 2006 r. opublikowali drugi dokument – zawierający uzupełnienia do wspomnianego memorandum.
Jak dotychczas, ekumeniczna inauguracja Trzeciego Milenium w Betlejem w grudniu 1999 r. pozostaje najwyraźniejszym przejawem tej nowej, ekumenicznej, wspólnej pielgrzymki. Wtedy to zwierzchnicy i wierni trzynastu Kościołów, razem z pielgrzymami z całego świata, spędzili popołudnie, wspólnie śpiewając, czytając Pismo Święte i modląc się.
Utworzenie w 2006 r. – we współpracy z lokalnymi Kościołami oraz Światową Radą Kościołów i Radą Kościołów Środkowego Wschodu – Jerozolimskiego Centrum Międzykościelnego jest kolejnym wyrazem rosnącej współpracy między miejscowymi Kościołami i silnych związków między nimi oraz Kościołami na całym świecie. To Centrum jest jednocześnie cennym narzędziem w służbie na rzecz ekumenicznego wzrostu.
W Jerozolimie istnieje też wiele nieformalnych grup ekumenicznych. Jedna z nich – Ekumeniczne Grono Przyjaciół, które spotyka się raz w miesiącu – koordynuje coroczne świętowanie Tygodnia Modlitwy o Jedność Chrześcijan w Jerozolimie od ok. 40 lat. Każdego roku jest to nadzwyczajne wydarzenie w życiu Kościołów.
Dialog międzyreligijny w Jerozolimie – mieście uważanym za święte przez żydów, chrześcijan i muzułmanów – również ma dalekosiężne, ekumeniczne reperkusje, a to dzięki członkom różnych Kościołów, którzy wspólnie pracują na rzecz pojednania. W tym dialogu rodzi się doświadczenie, konieczne, by pokonać kontrowersje i znaleźć nowy, wspólny język, oraz by móc składać świadectwo ewangelicznego przesłania, zachowując jednocześnie wzajemny szacunek.
Dla chrześcijan w Palestynie i Izraelu ekumenizm jest częścią codziennego życia, nieustannym doświadczeniem, że solidarność i współpraca jest wyjątkowo ważna dla ich obecności, choćby tylko jako mniejszości, między wyznawcami dwóch innych religii monoteistycznych.
Chrześcijańskie szkoły, instytucje i ruchy religijno-społeczne spontanicznie pracują razem, przekraczając granice między Kościołami w swej codziennej służbie i świadectwie.
Małżeństwa między członkami różnych Kościołów stały się powszechnie akceptowaną praktyką. W konsekwencji małżonkowie dzielą się ze sobą radościami i smutkami swoich Kościołów, wychodząc też do swych muzułmańskich Sióstr i Braci, z którymi dzielą ten sam język, tę samą historię oraz kulturę i razem z którymi są wezwani do tego, by zbudować lepszą wspólną przyszłość. Są gotowi, by współpracować z muzułmanami i żydami w przygotowywaniu dróg do dialogu i trwałego rozwiązania konfliktu, w którym religia zbyt często jest nadużywana i traktowana instrumentalnie. Religia nie powinna uczestniczyć w konflikcie, ale przyczyniać się do jego rozwiązania.
Kościół w Jerozolimie trwa w politycznym klimacie, który jest pod wieloma względami podobny do życia wczesnej chrześcijańskiej wspólnoty. Palestyńscy chrześcijanie, będąc nieliczną mniejszością, stając wobec poważnych wyzwań, które zagrażają ich przyszłości na wiele różnych sposobów, tęsknią za wolnością, ludzką godnością, sprawiedliwością, pokojem i bezpieczeństwem. Dlatego chrześcijanie Kościołów Jerozolimy zwracają się do Sióstr i Braci z całego świata, by przez ten Tydzień Modlitwy o Jedność Chrześcijan dali wyraz swej solidarności z nimi – by modlili się z nimi i za nich, by modlili się o wolność i godność oraz zakończenie wszelkiego ucisku. Kościół zwraca swój głos w modlitwie do Boga z nadzieją dla siebie i dla świata – więc w tej modlitwie my wszyscy możemy być jednością w naszej wierze, w naszym świadectwie i w naszej miłości.
____________________
Powyższy tekst pochodzi z broszury na Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan 2011, wydanej wspólnie przez Polską Radę Ekumeniczną oraz Radę ds. Ekumenizmu Konferencji Episkopatu Polski (red. bp Andrzej Czaja, ks. Ireneusz Lukas, bp Krzysztof Nitkiewicz, ks. Henryk Paprocki, ks. Sławomir Pawłowski SAC, bp Edward Puślecki, bp Zdzisław Tranda)