Kobiety reformacji

• Telewizja

  28.10.2014, godzina 6:35 | TVP 2

  
  
  

  Kobiety reformacji – kim były, co robiły? Historycy zbyt rzadko zwracają uwagę na kobiety, które stały u boku reformatorów czy same udzielały się w ruchu reformacyjnym. Program chce przybliżyć sylwetki niektórych z nich, pokazać czym się zajmowały, jakim były ludźmi. Jedną z najbardziej znanych była Katharina von Bora, była zakonnica, z którą Marcin Luter wziął ślub. Byli małżeństwem przez 21 lat i mieli sześcioro dzieci. Zarządzała domem, a także prowadziła browar. Zapewniała utrzymanie rodzinie.

  Katharina Schutz Zell była żoną Matthew Zella Strasburga i razem z nim służyła. Rozwinęła posługę kobiet, opublikowała księgę Psalmów, aby kobiety mogły śpiewać. Grała wiodącą rolę w organizowaniu pomocy dla 150 ludzi wygnanych w czasie zamieszek religijnych ze swoich miast. Podczas wojny chłopskiej organizowała w Strasburgu pomoc dla 3 tys. uchodźców przez sześć miesięcy.

  Elisabeth Cruciger pochodziła z Pomorza. Po opuszczeniu klasztoru w roku 1522 lub 1523 poślubiła Caspara Crucigera podczas pierwszego oficjalnego ślubu protestanckiego. Była zaangażowana w wiele dyskusji teologicznych. W 1524 r. napisała pierwszy protestancki hymn, który wywołał liczne kontrowersje, ponieważ nie było w zwyczaju, aby kobiety komponowały.

  Żoną Jana Kalwina została Idelette de Bure. Była już wdową z trójką dzieci, gdy wyszła za mąż za Jana Kalwina. Skromna i pobożna, czuwała nad słabym zdrowiem męża, który kochał ją głęboko. Urodziła Kalwinowi syna, który wkrótce po urodzeniu zmarł. 9 lat później zmarła również i ona. Kalwin na zawsze już pozostał samotny.

  Jedną z niesamowitych kobiet była także Jeanne d’Albret, która była królową Nawarry i wpływową przywódczynią ruchów hugenockich we Francji. Zaprosiła reformowanych kaznodziejów do Nawarry. W 1560 r. publicznie zadeklarowała swoje przywiązanie do kalwinizmu.

  Reformacja była jednym z pierwszych wydarzeń, które wywarły wpływ na zmianę postrzegania kobiety w społeczeństwie. Reformatorzy podkreślali, że kobiece cnoty i zalety stanowiły niezbędne uzupełnienie mężczyzny. Zaczęto nieco inaczej postrzegać kobietę. Uznawano co prawda, że wobec Boga kobieta i mężczyzna są równi, jak pisał już apostoł Paweł, nie na tyle jednak, aby pełnić te same role społeczne. Dotyczyło to przede wszystkim publicznej służby i publicznego nauczania. W sprawach domowych bardzo chętnie powierzano wszystko kobietom.

  W Polsce jedną z najwybitniejszych postaci kobiecych zasłużonej nie tylko dla ruchu protestanckiego, ale i dla polskiej nauki, była królewna Anna Wazówna, córka Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki. Wychowano ją na katoliczkę, ale później za sprawą macochy przeszła na luteranizm. Anna próbowała urządzać nabożeństwa luterańskie na Wawelu, co jednak przysporzyło jej wielu wrogów i spotkało się ze sprzeciwem polskich biskupów. Prawdopodobnie wymuszono na królu decyzję, aby jego siostra opuściła Wawel. Zygmunt nadał jej wtedy starostwa brodnickie i golubskie. W tych posiadłościach przebywała do końca życia. Dwór Anny na zamku w Gołubiu-Dobrzyniu był ośrodkiem protestanckim promieniującym na całą Polskę, sama zaś Anna opowiadała się za tolerancją religijną.

  Inną kobietą reformacji była żona Mikołaja Reja z Żurawna. Zofia wniosła w posagu dobra w ziemi chełmskiej: Kobyle, Wolę Kobylską, na której Mikołaj założył miasto Rejowiec, a także wsie: Rubie, Wereszce, połowę Siennicy Różanej oraz części we wsiach Hańsko, Kulczyn, Kołacze i kilka wsi w województwie sandomierskim. Dzięki majątkowi żony Rej mógł się poświęcić spisywaniu dyskusji religijnych toczących się w szlacheckich dworach i czytaniu Pisma Świętego. Stał się również teologiem ewangelickim, tłumaczem i interpretatorem Słowa Bożego, bywał – choć rzadko – na synodach ewangelickich. Rej umarł w 1569 r., pozostawiając majątek żonie, która scedowała Nagłowice na rzecz synów – Andrzeja, Mikołaja i Krzysztofa, oraz córek – Anny, Doroty, Bogumiły, Elżbiety i Barbary.

  Małgorzata Łaska była pierwszą żoną ks. Jana Łaskiego Młodszego herbu Korab. Poznała Łaskiego w jednym z domów założonej przez Geerta Grota chrześcijańskiej wspólnoty „Braci i Sióstr Wspólnego Życia”, która poświęcała się studiowaniu Pisma Świętego. W 1540 r. pobrali się w Lowanium. Łaski żeniąc się złamał celibat – był pierwszym polskim prałatem znakomitego pochodzenia i kandydatem na biskupa, który odważył się ożenić. Małgorzata towarzyszyła mężowi we wszystkich podróżach, co umożliwiło mu zajęcie się umacnianiem reformacji, organizowaniem zborów ewangelickich w Anglii i wschodniej Fryzji, uprawianiem teologii i inną pracą naukową.

  Twórcy reportażu chcą opowiedzieć o kobietach reformacji, ich rolach i znaczeniu.