Gdy każda łza modlitwą

• Telewizja

  11.08.2020, godzina 6:15 | TVP 2

  
  
  

  Po agresji Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 r. do niewoli sowieckiej trafiło ok. 250 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, funkcjonariuszy Policji Państwowej, Korpusu Ochrony Pogranicza i innych formacji. Według sprawozdania Zarządu NKWD ds. Jeńców Wojennych i Internowanych z 5 grudnia 1943 r., w sowieckich obozach w latach 1939–1941 znajdowało się ponad 130 242 jeńców polskich. Sowieci odseparowali oficerów i osadzili ich w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. NKWD pod kierownictwem Ławrientija Berii za zgodą Józefa Stalina uznało oficerów WP za wrogów władzy radzieckiej i skazało na śmierć poprzez rozstrzelanie. Decyzja o wymordowaniu bez sądu polskich jeńców wojennych zapadła 5 marca 1940 r. Strzałem w tył głowy zostało zamordowanych ponad 22 tys. żołnierzy, w tym także duchowni.

  Wśród kapelanów WP obok księży katolickich znaleźli się duchowni protestanccy, prawosławni oraz wyznawcy religii mojżeszowej z naczelnym rabinem WP. Nie wszyscy ujawnili wobec funkcjonariuszy NKWD swoją funkcję kapelańską, choć najprawdopodobniej Sowieci doskonale orientowali się w statusie przetrzymywanych jeńców. Status prawny kapelanów służby stałej lub pozostających w rezerwie w momencie wybuchu wojny był jednoznaczny – byli oni częścią korpusu oficerskiego regularnych sił zbrojnych. Na mocy konwencji międzynarodowych kapelanów nie wolno było przetrzymywać w obozie, lecz zgodnie z art. 9 p. l Konwencji Czerwonego Krzyża w miarę możliwości odesłać jak najszybciej do rodzinnego kraju. Konwencja ta głosiła także, że kapelani, podobnie jak personel sanitarny oraz przeznaczony wyłącznie do zbierania i przenoszenia rannych lub chorych, będą uszanowani i otoczeni opieką w każdym przypadku, natomiast w wyniku dostania się do niewoli nie będą traktowani jako jeńcy wojenni. Los duchownych wziętych w niewolę przez Sowietów zależał od woli Stalina, nieliczącego się z regulacjami i konwencjami zachodniej Europy.

  Wśród zamordowanych kapelanów (oprócz rzymskich katolików) znajdują się: mjr Baruch Steinberg (w 1939 r. naczelny rabin Wojska Polskiego, w 1933 r. objął obowiązki szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Wyznania Mojżeszowego WP, w stopniu majora); ks. Jan Potocki (w 1939 r. naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko-reformowanego w Wojsku Polskim, w stopniu majora, wiosną 1939 r. mianowany szefem Głównego Urzędu Duszpasterstwa Ewangelicko-Reformowanego w WP); płk Edward Paszko (b. Naczelny Kapelan Ewangelickiego (ewangelicko-augsburskiego) Duszpasterstwa Wojskowego); ks. mjr Mikołaj Ilków (kapelan wyznania grekokatolickiego, poseł na Sejm RP, założyciel parlamentarnego Klubu Ukraińsko-Włościańskiego); pastor mjr Stanisław Patson (kapelan ewangelicki); st. kapelan ppłk. Szymon Fedoreńko (Naczelny Kapelan WP Cerkwi Prawosławnej oraz prawosławny kapelan WP); mjr Romanienko.

  Autorzy reportażu przypominają postacie kapelanów zamordowanych przez Sowietów, ofiary zbrodni katyńskiej oraz opowiadają o tej tragedii.